نگاه فردوسی به هوای پاک، درخت، محیط زیست و حیوانات

نوربخش احمد زاده راوی شاهنامه ؛فردوسی تهمتن سخن وری و رستم داستان سرای ست و هیچ هم آوردی به بزرگی او به میدان ادب پارسی نیامده و نخواهد آمد و هیچ پهلوانی به اندازه فردوسی چرخ حماسی نخورده و کباده ادبی نکشیده است” اما شور بختانه اندیشه های ناب حکیم فَردوسی حوالی چکاچاک شمشیر پهلوانان گم شده است ما برآنیم هر چند کوتاه و به فراخور دانش اندک خویش به مناسبت ها گوناگون اندیشه های حکیم فَردوسی را با شما درمیان گذاشته و مرور کنیم در این مجال،هوای پاک،حرمت جایگاه حیوانات وارزش آنها در زندگی و زیست بوم بهتر است سخن را از زبان سخن سالار بزم و رزم فَردوسی بزرگ بشنویم:

به نزد کِهان وبه نزد مَهان/ به آزار موری نیرزد جهان

در شاه نامه همه موجودات زنده از جمله درختان و گیاهان از ارزش ،منزلت و اعتبار بالایی برخوردار هستند ، تا جایکه هر اندام موزون و دوست داشتنی و حتی زندگی را با درخت و به ویژه سرو تشبیه می کنندو یکی از شوند های مهم ، اساسی و اصلی حمله شاپور و جنگ با قیصر روم بریدن درختان و خرابی حصار و دیوار باغ و پالیزهاست ، زیرا ایرانیان نخستین مردمانی بودند که در پاس داشت زمین و آب و هوا و خاک و گیاه و درخت و زیست بوم و هوای پاک پیشگام بوده و بسیار کوشیده اند

دگر هرچه زایران بریدی درخت
نبُرد درخت کسانِ نیک بخت

و جالب است شرط صلح را این گونه بیان می کند که:
بیکاری و دیوارها بَر کُنی
ز دلها مگر خشم بیرون کنی

ارزش فرهنگی و نمادین درخت در شاه نامه چنان بوده که نخستین شرط تامین صلح و برقراری آرامش پس از جنگ را جبران خسارات درختان و ساختن دیوار باغ دانسته است در اندرز نامه بهرام بازماندگان خود را هشدار می دهد از کشتن گاو نر یا ورزای خیش حتی در زمانی که به علت پیری قادر به کار نیست باز می دارد، زیرا کشت و کار و زراعت به وسلیه گاو و امری بنیادین و حیاتی و قابل احترام به حساب می آمد: مریزید هم خون گاوان ورز/ که ننگست از گاوه کشتن بمرز/ ز پیری مگر گاو بیکار گشت/ بچشم خداوند خود خوار گشت/ نباید زبن کشت گاو رهی / که از مرز بیرون رود فرهّی / و همچنین علاو بر پاس داشت گاو و درخت ، شهر آرمانی از نظر هوای پاک و سر سبزی در شاه نامه این گونه تعریف می شود:

که مازندران شهر ما یاد باد
همیشه برو بومش آباد باد
که در بوستانش همیشه گل است
به کوه اندرون لاله و سنبل است
هوا خوشگوار و زمین پرنگار

نه سرد و نه گرم و همیشه بهار دی و بهمن و آذر و فرودین همیشه پر از لاله بینی زمین نوازندهِ بلبلِ به باغ اندرون گرازنده آهو به آهو به راغ اندرون که این نمونه و الگوی یک سرزمین و شهر آرمانی از نگاه حکیم فردوسی که دارای آب و هوای پاک و درخت و گل و گیاست ، که امروز ما شوربختانه با قطع درختان ، شکار بی رویه ، شکستن حریم زندگی آبزیان و از بین بردن گونه های کمیاب هر گونه ستمی که خواسته ایم و توانسته ایم و از دستمان بر آمده در حق زیست بوم خویش روا داشته ایم که در صورت تکرار این خطاها سخت تر از پیش تنبیه خواهیم شد، چنانکه در سالیان اخیر به شوند همین دست درازی ها و دست اندازی ها به حریم رودخانه ها، برداشت بی رویه آب های زیر زمینی و… خسارات زیادی دیده ایم، امید که در قرن ۱۴۰۰ اگر مجال دست داد و به طبیعت رفتیم حرمت درختان و زیست بوم را نگه داریم هرچند در این بی نشاط بهار و نوروز به خاطر کرونا و مرگ هم وطنان ، گرانی و هزار و یک درد بی درمان دیگر، بهتر است در خانه بمانیم،زنده بمانیم و از این فرصت پیش آمده برای خواندن قصه های ناب ایرانی برای فرزندانمان بهره ببریم و یکی از این قصه داستان های پرکشش و جاذبه و سرشار از درس و حکمت و پند واندرز کتاب شاه نامه است ، پس شاه نامه را به کودکانمان بیاموزیم تا تاریخ و فرهنگ ایران را از ویر و ضمیر و جان نبرند.