رازهای باغ سنگی کرمان

باغ سنگی از جاذبه های استان کرمان و شهر سیرجان است. این محوطه که قبلاً باغی بوده در دهستان بلورد، روستای میاندوآب و ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی سیرجان قرار دارد.باغ سنگی سیرجان که تنه درختان آن خشکیده و به جای میوه از شاخه درختان سنگهای کوچک و بزرگ آویزان است حکایت غریبی است از مردی که در مقابل سختیهای روزگار یکی از زیباترین موزه های هنر انتزاعی را در بیابان برپا کرد.

این باغ که از شاهکارهای تاریخ است، به دست فردی ناشنوا به نام “درویش خان اسفندیار پور” که به کشاورزی اشتغال داشته حدود سی سال پیش ساخته شده است. باغ سنگی در حقیقت یادگار گلستانی است که وی روزگاری از دست داده است و به خیال خود بوستانی از سنگ و چوب را به جای آن برمی گزیند. این باغ به شکل شش ضلعی نامنظم طراحی گردیده است.

درویش خان اسفندیارپور، مردی بود کر و لال که با خانواده‌ی خود در ۴۰ کیلومتری سیرجان از طریق دامداری و کشاورزی زندگی می کرد. او پس از اصلاحات ارضی در سال ۱۳۴۰ برای اعتراض بخاطر از دست دادن املاکش، دست از باغداری برداشت تا اینکه همه درختان زمین باقی مانده او (پس از تقسیم اراضی) خشک شدند.درویش خان که این ظلم را بار سنگینی بر دوش خود و خانواده اش می دید پریشان شد و در صحرای مجاور یکی از باغهای خشک شده خود چادر زد. او به همه شاخه ‌های درخت های میوه سنگ آویزان کرده و از آنها چون میوه حقیقی مراقبت کرد.

اما خانواده درویش خان چیز دیگری را می گویند، به گفته خانواده درویش خان به دلیل اینکه خان گنگ بوده و نمی توانسته اعتراض خود را به از دست دادن زمین‌هایش بیان کند این باغ را به سبب نشان دادن اعتراض به ظلمی که بر وی رفته بنا کرده است.درویش خان که زندگی خود را از دست رفته دید، ابتدا تنه درختان باغ خشک شده اش را از خاک بیرون آورد و بعد به محل احداث باغ منتقل کرد و در نهایت به گفته روستاییان گودالی به عمق یک متر حفر کرده و تنه درخت را در آن استوار می کرد.برای تهیه سیم اتصال سنگها به تنه درختان لاستیکهای فرسوده خودروها را جمع کرده آتش می زده و بعد سیم درون آن را خارج می کرد.

اما در این میان چند نکته عجیب وجود دارد نخست اینکه تمام سنگهایی که به درختان متصل شده اند به طرز ماهرانه ای سوراخ شده اند در حالیکه هیچ دستگاهی برای سوراخ کردن سنگها وجود نداشته و به نظر می رسد سنگهایی که سوراخ شده اند به وسیله درویش خان از اطراف و به خصوص از کوه نزدیک به باغ جمع آوری می شده است. برخی سنگها آنچنان بزرگ هستند که یک مرد تنومند به سادگی نمی تواند آنها را جمع آوری کند.
دوم اینکه پس از مرگ درویش خان یکی از درختان فرو می ریزد و برای سرپا کردن دوباره آن چندین مرد از روستای اطراف به زحمت توانستند درخت را استوار و سنگها را مجددا آویزان کنند با این وجود باید گفت درویش خان تمام سالهای عمر خود را برای ساخت این باغ سنگی صرف کرد و برای ساخت آن از تکنیکهای ویژه ای استفاده کرد که با مرگ خود راز آنها را نیز سر به مهر گذاشت.

نیوشا دقیقی ماسوله

پژوهشگر تاریخ ایران و کارشناس ارشد ایرانشناسی