تناقض در روایت‌های غرب از برنامه هسته‌ای ایران پس از جنگ ۱۲ روزه

ب پس از جنگ تحمیلی ۱۲ روزه که از ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ آغاز شد و با آتش‌بس در ۲۵ ژوئن ۲۰۲۵ پایان یافت، مقامات غربی، اسرائیلی و آمریکایی اظهارات متفاوتی درباره وضعیت برنامه هسته‌ای ایران ارائه کردند.

این درگیری شامل حملات هوایی اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، از جمله نطنز، فردو و اصفهان بود. حملات با بمب‌های سنگرشکن مانند GBU-57 و موشک‌های تاماهاک انجام شد و ایران هم با پرتاب ۵۵۰ موشک بالستیک و ۱۰۰۰ پهپاد و وارد کردن خسارت به صنایع نظامی و امنیتی صهیونیست‌ها به آن پاسخ داد.

هدف اصلی حملات، به گفته مقام‌های اسرائیلی و آمریکایی وارد کردن حداکثر آسیب به برنامه هسته‌ای ایران و جلوگیری از توسعه موشک‌های بالستیک بود.

با این حال، روایت‌های بعد از اتمام حملات از سوی مقام‌های کشورهای غربی و صهیونیستی به هیچ عنوان با یکدیگر همسو نبوده‌اند.

ادعای ترامپ 

در ۲۲ ژوئن ۲۰۲۵، دونالد ترامپ اعلام کرد که تأسیسات هسته‌ای ایران «کاملاً و به طور کامل نابود شده» و «منهدم شده‌اند». وی این حملات را «موفقیت بزرگ» توصیف کرد و تأکید داشت که سایت‌های نطنز، فردو و اصفهان دیگر قابل استفاده نیستند.

سخنگوی کاخ سفید، کارولین لیویت، در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵، گزارش اطلاعاتی آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) را که میزان آسیب را کمتر تخمین می‌زد، «کاملاً اشتباه” خواند و ادعا کرد که حملات «نابودی کامل» را به همراه داشته‌اند.

وزیر دفاع آمریکا، پت هگست، نیز در همان روز اعلام کرد که حملات «توانایی ایران برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای را منهدم کرده اند». وی این ادعا را در چندین مصاحبه تکرار کرد.

این اظهارات با گزارش‌های اطلاعاتی داخلی آمریکا، مانند DIA، در تضاد است که میزان آسیب را محدودتر تخمین می‌زند. برای مثال، DIA در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ اعلام کرد که حملات تنها برنامه را «چند ماه» عقب انداخته و موفق به نابودی کامل مراکز ایران نشده‌اند.

گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا

یک گزارش لاک‌گرفته‌شده از DIA در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ نشان داد که حملات تنها برنامه هسته‌ای ایران را چند ماه عقب انداخته و موفق به نابودی کامل آن نشده‌اند. این گزارش همچنین اشاره کرد که بخش‌های زیرزمینی تأسیسات، به ویژه فردو، لطمه نخورده‌اند و بخش قابل توجهی از اورانیوم غنی‌شده ممکن است قبل از حملات جابجا شده باشد.

در ۲ ژوئیه ۲۰۲۵، پنتاگون رسماً اعلام کرد که برنامه هسته‌ای ایران حداقل «یک تا دو سال» عقب افتاده است. این اظهارنظر با گزارش اولیه DIA که تأخیر را «چند ماه» تخمین می‌زد، در تضاد است.

همچنین، سخنگوی پنتاگون، شان پارنل، در این تاریخ تأکید کرد که حملات «ده‌ها سانتریفیوژ را نابود کرده‌اند»، اما جزئیات بیشتری ارائه نکرد.

تغییر در اظهارات پنتاگون از چند ماه به یک تا دو سال باز هم نشان‌دهنده ناسازگاری در ارزیابی‌های داخلی آمریکا است.

اظهارات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

رافائل گروسی، رئیس IAEA، در ۲۶ ژوئن ۲۰۲۵ اعلام کرد که تأسیسات هسته‌ای ایران «به میزان قابل توجهی نابود شده‌اند»، اما «بخشی از آن‌ها هنوز پابرجاست» و ایران می‌تواند برنامه را احیا کند. وی همچنین اشاره کرد که آژانس دیگر نمی‌تواند ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده به ۶۰ درصد را پیگیری کند، که نشان‌دهنده احتمال جابجایی مواد قبل از حملات است.

در ۲۹ ژوئن ۲۰۲۵، گروسی تأکید کرد که ایران می‌تواند در «چند ماه» به تولید اورانیوم غنی‌شده بازگردد، که با ادعاهای «نابودی کامل» ترامپ و مقامات آمریکایی در تضاد است.

شبکه سی‌ان‌ان هم به نقل از منابع نزدیک به ارتش رژیم اسرائیل در گزارشی مدعی شد که حملات جنگ ۱۲ روزه برنامه هسته‌ای ایران را حداقل تا دو سال عقب انداخته مشروط بر اینکه عملیات بازسازی مختل شود.

کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل هم مدعی شد که سایت فردو «غیرقابل بهره‌برداری» شده و برنامه هسته‌ای ایران سال‌ها عقب افتاده است.

با این حال، اندکی بعدتر رسانه‌های آمریکایی مانند ای‌بی‌سی و نی‌بی‌سی نیوز گزارش دادند منابع اسرائیلی اذعان کردند که آسیب‌های وارد شده «واقعاً زیاد نیست» و آنها مطمئن نیستند که چقدر از اورانیوم غنی‌شده و سانتریفیوژها باقی مانده‌اند.

در هر حال، این تناقضات می‌توانند به چند عامل اصلی نسبت داده شوند:

۱- محدودیت‌های اطلاعاتی

بسیاری از تأسیسات هسته‌ای ایران، به ویژه فردو، به عمق زیادی (۴۵ تا ۹۰ متر) زیرزمین ساخته شده‌اند. گزارش‌های پنتاگون نشان می‌دهد که بمب‌های GBU-57 ممکن است نتوانند این تأسیسات را کاملاً نابود کنند و تنها یک سلاح هسته‌ای تاکتیکی می‌توانست این کار را انجام دهد. این محدودیت فنی ارزیابی دقیق را دشوار می‌کند.

مقامات آمریکایی، مانند دن کین، رئیس ستاد مشترک، در ۲۲ ژوئن ۲۰۲۵ اذعان کرده‌اند که هنوز نمی‌توانند سایت‌ها را به طور فیزیکی بررسی کنند، که نشان‌دهنده عدم دسترسی به اطلاعات کامل است.

بنابراین یکی از دلایل این اظهارات متناقض می‌تواند این باشد که مقام‌های غربی و اسرائیلی هیچ اطلاعات دقیقی از میزان خسارت‌های واردشده به برنامه هسته‌ای ایران ندارند و از قضا از طریق این اظهارنظرهای رسانه‌ای به دنبال استخراج اطلاعاتی از واکنش‌های ایرانی‌ها هستند.

۲- انگیزه‌های سیاسی و پنهان‌کاری

اظهارات اولیه ترامپ و کاخ سفید درباره «نابودی کامل» ممکن است برای ایجاد تصویری مثبت از عملیات نظامی و جلوگیری از اعتراضات داخلی و بین‌المللی باشد. این ادعاها با گزارش‌های اطلاعاتی DIA که تأثیر محدودتری نشان می‌دهند، در تضاد است.

رد گزارش DIA توسط کاخ سفید در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ می‌تواند نشانه تلاش برای پنهان کردن ناکارآمدی حملات باشد، به ویژه با توجه به اینکه برخی منابع معتقدند تأسیسات کلیدی زیرزمینی دست‌نخورده باقی مانده‌اند.

تغییر در اظهارات پنتاگون از چند ماه به یک تا دو سال در ۲ ژوئیه ۲۰۲۵ ممکن است نشان‌دهنده فشار سیاسی برای همسویی با روایت‌های رسمی باشد، که برای توجیه هزینه‌های نظامی و سیاسی ضروری است.

با توجه به تناقضات گسترده، به نظر می‌رسد که کشورهای غربی، اسرائیل و آمریکا اطلاعات کاملی درباره وضعیت دقیق برنامه هسته‌ای ایران پس از جنگ ۱۲ روزه ندارند.

این عدم اطمینان می‌تواند به پیچیدگی فنی تأسیسات و محدودیت‌های اطلاعاتی مربوط باشد. همچنین، احتمال پنهان‌کاری برای نشان دادن موفقیت عملیات وجود دارد، به ویژه با توجه به اختلافات بین اظهارات رسمی و گزارش‌های اطلاعاتی. بدون دسترسی به اطلاعات بیشتر و بررسی فیزیکی سایت‌ها، نمی‌توان قضاوت قطعی کرد، اما شواهد موجود نشان‌دهنده تأثیر محدودتر از آنچه برخی مقامات ادعا کرده‌اند، است.