جای خالی محیط زیست در کنوانسیون خزر
تجهیز نیوز / به گزارش گیل فام / سال ۱۳۹۷ کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، توسط سران ۵ کشور ساحلی به امضا رسید که البته با بحث‌های فراوان بر حاکمیت ایران در سهم ۵۰ درصد خزر مطرح بود. با این وجود رژیم حقوقی خزر که سال‌ها بحث بر ضرورت اجرای آن مطرح بود به امضا رسید تا تکالیف و حقوق قانونی هر کشور در قبال خزر را معین کند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این رژیم حقوقی فاقد توجه کافی به محیط زیست خزر است که برای کشور ایران به دلیل نوع برداشت از منابع خزر ( صید) باید دارای بیشترین اهمیت می‌بود.
ماده ۳ این کنوانسیون فعالیت طرف‌های این کنوانسیون را این گونه تعریف کرده است: «احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی، استقلال و برابری حاکمیت دولت‌ها، عدم توسل به زور یا تهدید به زور، احترام متقابل، همکاری و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر؛ استفاده از دریای خزر برای مقاصد صلح‌آمیز، تبدیل آن به منطقه صلح، حسن همجواری، دوستی و همکاری و حل کلیه مسائل مرتبط با دریای خزر از طرق مسالمت‌آمیز؛ تضمین امنیت و ثبات در منطقه دریای خزر»
بخش دیگری از این ماده می‌گوید که تضمین موازنه پایدار تسلیحات طرف‌ها در دریای خزر، توسعه توانایی‌های نظامی در حدود کفاف معقول با توجه به منافع همه طرف‌ها، بدون لطمه به امنیت یکدیگر از ملزومات این کنوانسیون است. همچنین رعایت تدابیر اعتمادساز توافق‌شده در زمینه نظامی بر اساس روح پیش‌بینی‌پذیری و شفافیت در راستای مساعی مشترک جهت تحکیم امنیت و ثبات منطقه‌ای، از جمله طبق معاهدات بین‌المللی منعقده بین کلیه طرف‌ها نیز از الزامات آن است.
اگر بخواهیم محوری‌ترین بخش این کنوانسیون یا پررنگ ترین بخش آن را عنوان کنیم مقررات حمل‌ونقل کشتیرانی است و تقریبا جای حفاظت از محیط زیست بسیار خالی است
کنوانسیونی برای کشتیرانی
این کنوانسیون بر حضور نداشتن نیروهای مسلحی که به طرف‌ها تعلق ندارند در دریای خزرتاکید می‌کند و می‌گوید: «در اختیار قرار ندادن قلمرو خود توسط هریک از طرف‌ها به سایر دولت‌ها برای ارتکاب تجاوز و انجام سایر اقدامات نظامی علیه هرطرف؛ آزادی دریانوردی در خارج از آب‌های سرزمینی هر طرف منوط به رعایت حقوق حاکمه و انحصاری کشورهای ساحلی و رعایت مقررات مربوطه وضع شده توسط آنها در مورد فعالیت‌های مشخص شده توسط طرف‌ها؛ تضمین ایمنی دریانوردی؛ حق دسترسی آزاد از دریای خزر به سایر دریاها و اقیانوس جهانی و بالعکس، بر اساس اصول و موازین عموما شناخته شده حقوق بین‌الملل و توافقات بین طرف‌های ذیربط با در نظرگرفتن منافع مشروع طرف ترانزیت به منظور ارتقاء تجارت بین‌المللی و توسعه اقتصادی؛ دریانوردی در، ورود به و خروج از دریای خزر به طور انحصاری توسط کشتی‌های تحت پرچم یکی از طرف‌ها؛ اعمال موازین و قواعد مورد توافق مربوط به تکثیر و تنظیم استفاده از منابع زنده آبی مشترک؛ مسئولیت طرف آلوده‌کننده در قبال خسارت وارده به سامانه بوم زیستی دریای خزر؛ حمایت از محیط زیست دریای خزر، حفاظت، احیاء و استفاده معقول از منابع زنده آن؛ تسهیل تحقیقات علمی در زمینه بوم‌‌شناسی، حفاظت و استفاده از منابع زنده دریای خزر؛ آزادی پروازهای عبوری توسط هواپیماهای غیرنظامی طبق مقررات سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری؛ انجام تحقیقات علمی دریایی در خارج از آب‌های سرزمینی هر طرف طبق موازین حقوقی مورد توافق طرف‌ها، منوط به رعایت حقوق حاکمه و انحصاری کشورهای ساحلی و رعایت قواعد مربوطه وضع‌شده توسط آنها در مورد انواع معینی از پژوهش‌ها از دیگر مفاد مورد توافق در این کنوانسیون است.»
منابع فقط در حد نام
این کنوانسیون همچنین در مورد منابع دریایی که آن را اثر گذار در محیط زیست خزر می‌دانیم نیز این طور تعیین تکلیف کرده است: «منابع زنده آبی، مانند ماهی‌ها، نرم‌تنان، سخت‌پوستان، پستانداران و سایر انواع جانوران و گیاهان آبزی به شمار می‌روند. منابع زنده آبی مشترک نیز به منابع زنده آبی که مشترکا توسط طرف‌ها مدیریت می‌شوند اطلاق می‌شوند. همچنین «برداشت» به معنای هر نوع فعالیتی که هدف از آن برداشت منابع زنده آبی از زیستگاه طبیعی آنها باشد. سامانه بوم‌زیستی دریای خزر نیز همان عناصر هوا، آب و موجودات زنده از جمله انسان است که در ارتباط و تاثیر متقابل با یکدیگر در داخل دریای خزر و نیز بخش‌هایی از خشکی که تحت تاثیر مجاورت دریا قرار دارد، است. و آلودگی به معنای وارد کردن مستقیم یا غیرمستقیم مواد، موجودات زنده یا انرژی در سامانه بوم زیستی دریای خزر به وسیله انسان و از جمله از منابع مستقر در خشکی است که به اثرات زیانباری از قبیل آسیب به منابع زنده و حیات دریایی، خطرات برای سلامت انسان، ایجاد مانع در فعالیت‌های دریایی شامل برداشت منابع زنده آبی و سایر استفاده‌های مشروع از دریا، لطمه به کیفیت برای استفاده از آب دریا از لحاظ استفاده از آن و کاهش مطبوعیت آن منجر شود یا احتمال دارد که بشود. بنابراین طرف‌ها فعالیت‌های خود در دریای خزر به منظور دریانوردی، برداشت، استفاده و حمایت از منابع زنده آبی، اکتشاف و بهره‌برداری از منابع بستر و زیر بستر و همچنین سایر فعالیت‌ها را طبق این کنوانسیون، سایر موافقتنامه‌های بین طرف‌ها که منطبق با این کنوانسیون باشد و قوانین ملی خود انجام خواهند داد.»
محیط زیست فراموش شده
«صالح ترک تبار»، کارشناس محیط زیست و توسعه بین‌الملل در این ارتباط به «پیام ما» می‌گوید: « اگر بخواهیم محوری‌ترین بخش این کنوانسیون یا پررنگ ترین بخش آن را عنوان کنیم مقررات حمل‌ونقل کشتیرانی است و تقریبا جای حفاظت از محیط زیست بسیار خالی است.»
او توضیح می‌دهد: «به دلیل نوع برداشت ایران از منابع خزر و همچنین تعداد و تکثر شهرها و روستاهایی که در حاشیه خزر دارد، موضوع محیط زیست برای او بسیار دارای اهمیت است به ویژه اینکه چرخش آب در خزر همه منابع آلاینده را به سمت منطقه خاویاری ایران یعنی سواحل شمال شرقی ما می‌آورد. اما این موضوع متاسفانه در زمان تدوین رژیم حقوقی خزر کاملا مغفول ماند. حتی بخش تامین حقابه خزر هم به درستی در این کنوانسیون دیده نشده است یعنی آنچه با آن روبرو هستیم بیشتر ورق‌هایی از کلیات مباحث است.»
منبع خبر / پیام ما
بابک خاصه خان
این مطلب بدون برچسب می باشد.
دیدگاهتان را بنویسید