گفتگوی اختصاصی با دکتر ملیکا ملک آرا پژوهشگر برگزیده دومین جشنواره پژوهشگران برتر ۱۴۰۱

با توجه به اهمیت هفته پژوهش و فناوری از تاریخ ۲۰ لغایت ۲۶ آذر ماه هر سال و نظر به اهمیت پژوهش و تحقیق پژوهشگران و محققان، شرکت فناوری و مهندسی پرتو صنعت طلایی با همکاری مرکز پژوهش های صنعتی و معدنی تجهیز صنعت نگین پاسارگاد طی فراخوان، ۱۵ پژوهشگر برتر را بر اساس دستورالعمل ۲۳مین جشنواره تجلیل از پژوهشگران و فناوران برگزیده کشور، انتخاب و تندیس، حکم پژوهشگر برتر و تقدیرنامه به این عزیزان تقدیم می کند.

با این اوصاف گفتگویی با دکتر ملیکا ملک آرا پژوهشگر برگزیده این جشنواره صورت گرفت که در دنباله تقدیم حضور خوانندگان معزز می گردد.

حسینی: به نظر شما،جایگاه پژوهش در دنیای فراصنعتی امروز چیست و چه نقشی را در این فضا ایفا می کند؟

ملک آرا: پژوهش در دنیای فراصنعتی تحت عنوان تحقیق و توسعه یا همان R&D که مخفف Research and Development هست نامیده می شود. امروزه در سازمان های پیشرو در سطح بین المللی شاهد این موضوع هستیم که در چارت های سازمانی واحدهایی به نام تحقیق و توسعه با ساز و کارهای نوینی شکل گرفته اند که وظایف بسیار گران بهایی بر عهده دارند. به طور کلی پژوهش دارای ماهیتی آکادمیک و توسعه دارای ماهیتی صنعتی است و بنابراین تحقیق و توسعه اشاره دارد به تحقیقات و پژوهش های ساختار یافته ای که در فضای صنعتی اعم از تولید یا خدمات صورت می گیرد. این واحدها در ساختار خود دارای انعطاف بالایی هستند و از پرسنل مجرب و پژوهشگران همواره دعوت می شود تا با ارائه تحقیقات و نظریه های خود بتوانند راهگشای مسیر آینده باشند.

 تمرکز واحدهای تحقیق و توسعه مهیا کردن شرایطی است که سازمان بتواند به تهدیدها و فرصت‌های خارجی مانند مشتریان، تامین کنندگان، رقبا، جهانی شدن، صادرات، واردات و غیره و همچین بر تهدیدها و فرصت‌های داخلی مانند ساختار سازمانی، هم افزایی سازمانی و… پاسخ مناسبی ارائه دهند.

پژوهش های ساختار یافته و هدفمند در فضای فراصنعتی امروز را واحدهای تحقیق و توسعه بر عهده دارند که با اهدافی نظیر تولید محصولات دانش محور، ارائه خدمات نوین بر بستر انقلاب صنعتی چهارم، جذب بازارهای جدید از طریق ایجاد نیاز بین جوامع مختلف و… عهده دار هستند. تحقیق و توسعه مرتبط است با ارتقاء محصولات، خدمات، فرآیندهای جدید و… سوالی که در اینجا مطرح می شو این است که اگر یک بنگاه اقتصادی، دارای ماهیت تولیدی نباشد و محصولی را تولید نکند، آیا تحقیق و توسعه معنا دارد؟ که پاسخ قطعاً بله است؛ زیرا که موضوع پژوهش ارتباط تنگاتنگی با نوآوری دارد که به معنای بهبود روش انجام کار برای دستیابی به ماموریت سازمان است و این واحد ایده‌ها، فرآیندها یا محصولات جدیدی را ممکن است جوامع اصلاً انتظار آن ها را نداشته باشند، معرفی خواهد کرد. تمام محصولات فعلی اعم از محصولات صنعتی، رفاهی، بهداشتی، کشاورزی، حمل و نقل و… تماماً از ایده های نو وپژوهش های ساختار یافته و به کارگیری عنصر خلاقیت در راستای نوآوری و زیر چتر تحقیق و توسعه تولید شده اند. لذا پژوهش دارای پررنگ ترین نقش ممکن در دنیای امروز است.

حسینی: نقش پژوهش در توسعه و اقتصاد پایدار را چقدر پررنگ می دانید؟ و این در کشورهای در حال توسعه یافته و در حال توسعه به چه صورت است؟

ملک آرا: امروزه توسعه، محصور در مفاهیم و مصادیق اقتصادی نیست بلکه فرآیندی همه‌جانبه است (نه فقط توسعه اقتصادی) که معطوف به بهبود تمامی ابعاد زندگی مردم یک جامعه می باشد و تمامی عوامل موثر در بهبود شرایط زیستی، یعنی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع را در بر می گیرد. لذا هر جامعه ای باید در چارچوب مقتضیات داده های فرهنگی، اقلیمی، محیطی، انسانی و نهادی خود طرح خاصی از توسعه را طراحی و جاری سازی نماید. یکسری معیارها هستند که طبق آن ها کشورهای دنیا را به گروه های مختلفی تقسیم بندی می کنند. برخی از معیارهای توسعه نیافتگی معیارها به زیرمعیارهای اقتصادی مثل وابستگی اقتصادی به صادرات مواد خام، وابستگی از لحاظ واردات، ورود سرمایه های خارجی، عدم ثبات وضع مبادلات، سطح بالای بیکاری و کم کاری و همچنین زیر معیارهای غیر اقتصادی مثل سطح پایین زندگی عمومی، سطح پایین بهروری، نرخ بالای رشد جمعیت، وضع بد بهداشت همگانی و سطح بالای بی سوادی تقسیم می شود. اگر هدف جامعه ای ارتقای مولفه های اقتصادی و تبدیل شدن از وضعیت فعلی به وضعیت بهینه است باید با برنامه ریزی های بلند مدت منابع بتواند نسبت به توسعه همه جانبه مولفه های مختلف جامعه کوشش نماید که این مهم محقق نمی شود مگر با برنامه ریزی های منعطف که اساس آن پژوهش های کاربردی خصوصاً در حوزه های مهمی همچون صنعت، کشاورزی، پزشکی، حمل و نقل، دامپروری و همچنین همسو با انقلاب صنعتی چهارم و استفاده از انرژی ها پاک به جای سوخت های فعلی است. امروزه جوامع پیشرفته با هزینه های هنگفتی که صرف تحقیق و پژوهش می کنند، به دنبال در دست گرفتن پرچم صنعت در حوزه های مختلف می باشند. به بیان دیگر تحقیقات هدفمند در جوامع سبب فاصله گرفتن هرچه بیشتر آن ها با جوامع در حال توسعه شده است و به پیشرفت های خوبی در راستای انقلاب صنعتی چهارم دست یافته اند که می توان به هوش مصنوعی و به کار گیری آن در دنیای واقعی اشاره کرد. این یک حقیقت است که سالهاست خرج کردن برای آموزش و پژوهش به عنوان هزینه تلقی نمی شود بلکه نوعی سرمایه گذاری است برای حال حاضر جامعه و آیندگان که وارثان ثروت ملی هستند.

حسینی: با توجه به اینکه به تحقیق و توسعه اشاره کردید، سوالی در اینجا مطرح می شود که این واحدها در سازمان ها دارای چه نقش و وظایفی هستند؟

ملک آرا: واحدهای تحقیق و توسعه دارای نقش و وظایفی بسیار مهمی هستند که از آن جمله می توان به: «جذب، تطبیق، اصلاح، نوآوری و توسعه فناوری»، «طراحی محصولات جدید با عنایت به مزیت های کاربردی آن»، «توسعه محصولات مبتنی بر معیارهای کیفی»، مدیریت اتلاف های سازمانی»، «بهینه سازی فرآیندهای موجود با تاکید بر ارتقای سطح اتوماسیون»، «مدیریت ضایعات و کاهش آلاینده ها»، «بهینه سازی مصرف انرژی»، «مدیریت بهره وری از طریق سنجش و ارتقای عوامل»، «کنترل کاهش قیمت تمام شده و مواد اولیه تولید»، «مدیریت افزایش سهم مواد و منابع داخلی در تولید»، «فرآوری مواد معدنی تا محصول نهایی» اشاره کرد.

با انقلاب صنعتی چهارم ما در دنیای تکنولوژی و هوش مصنوعی زندگی می‌کنیم. پهبادها، دستیارهای مجازی، نرم‌افزارهای ترجمه و همه وهمه؛ این تحولات به علت افزایش قدرت پردازنده ها و در دسترس بودن حجم گسترده‌ای از اطلاعات است. فن‌آوری ساخت دیجیتال دائما با دنیای بیولوژیکی در حال تعامل است. مهندسین، طراحان و معماران از طراحی محاسباتی، مهندسی مواد و زیست شناسی مصنوعی استفاده می‌کنند تا بتوانند همزیستی بین میکرو اورگانیسم‌ها، بدن، موادی که مصرف می‌کنیم و حتی ساختمان‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم، ایجاد نمایند. تمام این موارد از وظایف واحد تحقیق و توسعه است که از پژوهش ها حاصل می شود. اگر شهر دیترویت در ایالت میشیگان  آمریکا را نماد انقلاب صنعتی سوم در نظر بگیریم، مشاهده می‌کنیم که سه شرکت بزرگ خودروسازی این شهر با ۲/۱ میلیون کارمند، دارای فروش ۲۵۰ میلیارد دلاری بودند، اما اگر سیلیکون با شرکت‌های مطرحی همچون مایکروسافت، اپل، گوگل نماد انقلاب صنعتی چهارم باشند، مشاهده می‌کنیم که سه شرکت بزرگ این شهر با ۱۳۷ هزار کارمند، فروشی معادل ۲۴۷ میلیارد دلار دارند. بنابراین تحول عظیمی در حال رخ دادن است که تأثیرات شگرفی در اقتصاد و اشتغال خواهد گذاشت و بستر آن دانش و به تبع آن پژوهش در واحد هایR&D  است. به طور کلی هر  جامعه ای که نتواند به فناوری دست یابد از چرخه رقابت بین المللی حذف خواهد شد.

مصاحبه گر: دکتر سید محمدرضا حسینی علی آباد – سردبیر پایگاه خبری تحلیلی تجهیز نیوز