حج فرصتی برای تفکر در ارزش‌های مشترک

حج یکی از ارکان پنجگانه اسلام پس از ایمان، نماز، صدقه و روزه است. حج عبادتی بسیار نمادین است که مسلمانان را از سرتاسر جهان، صرف‌نظر از نژاد، طبقه، فرهنگ یا ملیت، گرد هم می‌آورد تا قدم در راهی بگذارند که میلیون‌ها نفر پیش از آنان به این سفر روحانی سخت گام نهاده بودند.

کمیل الموسعلی، متصدی ایترا، مرکز فرهنگ جهانی ملک عبدالعزیز که به‌تازگی نمایشگاهی درباره هجرت (سفر حضرت محمد (ص) و پیروانش از مکه به مدینه) برگزار کرده است، گفت: حج برای ما یک زمان فوق‌العاده خاص از سال است.

حج فقط یک تکلیف دینی نیست، بلکه فرصتی برای گردهم آمدن با میلیون‌ها مسلمان از سراسر جهان در یک تجربه مشترک از پیوند و اتحاد در یک محیط معنوی منحصر به‌فرد است.

همه مسلمانان در صورت تمکن جسمی و مالی، حداقل یک بار در طول زندگی خود موظفند حج پنج روزه را به پایان برسانند. این یک تجربه معنوی بسیار عمیق تاثیرگذار است و مسلمانان معتقدند که حج آنان را از گناهانشان مبرا و به خدا نزدیکتر می‌کند و به اتحاد ۱.۸ میلیارد مسلمان جهان کمک می‌کند.

الموسعلی ابراز کرد: از طریق حج، مسلمانان از همه اقشار اهمیت پیوند خود با خدا و «کمک به بشریت» را یادآور می‌شوند.

زیارت نشان‌دهنده شروعی تازه است، فرصتی برای از بین بردن ناهنجاری‌هایی که ممکن است در طول سال‌ها انباشته شده باشد و با احساس خلوص و نیت از نو شروع شود.

کلمه عربی حج به‌معنای «قصد سفر کردن» یا ایده استعاری مجاهده مداوم، حتی در مواجهه با ناملایمات، برای رسیدن به اهداف است.

 

در حالی که سنت‌های حج بیشتر با زندگی پیامبر اسلام  که زیارت را در سال ۶۳۲،   پایه‌گذاری کرد، مرتبط است، مسلمانان معتقدند که مناسک حج هزاران سال پیش‌تر، به زمان حضرت ابراهیم (ع) باز می‌گردد.

بر اساس اعتقادات اسلامی، حضرت ابراهیم (ع) به دستور خداوند کعبه را ساخت. این سازه مکعبی است که در قلب مسجد الحرام یا مسجد جامع در مکه قرار دارد و مقدس‌ترین مکان در اسلام است. زائرانی که جامه سفید پوشیده‌اند در مراسم حج در اطراف کعبه طواف می‌کنند و نماز می‌خوانند.

زیارت حج و مناسک مرتبط با آن، سخت و طاقت‌فرساست. بر اساس اعتقاد اسلامی، آنها منعکس‌کننده مراسمی هستند که ابتدا توسط حضرت ابراهیم (ع)، همسرش هاجر و پسرشان اسماعیل و بعدها توسط حضرت محمد(ص) انجام شد.

همانطور که اسلام، مسیحیت و یهودیت همگی ریشه‌های مشترک خود را به حضرت ابراهیم (ع) می‌رسانند، این ادیان نیز دارای مجموعه ارزش‌های مشترکی هستند، از جمله ایمان، شفقت و فروتنی که در پیام اصلی حج نیز منعکس شده است.

در واقع، با باز شدن روزافزون درهای پادشاهی عربستان به روی جهان خارج، با کمک اصلاحات اجتماعی و طرح تحول اقتصادی تحت چشم‌انداز عربستان سعودی ۲۰۳۰، حج فرصتی غنی برای سعودی‌ها، زائران سایر کشورها، گردشگران و ساکنان خارجی فراهم می‌کند تا این ارزش‌های مشترک را جشن بگیرند و ریشه‌های مشترک خود را قدردان باشند.

الموسعلی خاطرنشان کرد: پیام حج، پیام ایمان، شفقت، فروتنی و یگانگی است و مردم از هر ادیان و پیشینه‌ای از آن استقبال می‌کنند.

مکان‌هایی که زائران از آنجا سفر کرده‌اند و موقعیت اجتماعی آنان در کشورهای خود در حج اهمیتی ندارد. اعتقادی که در میان همه زائران طنین‌انداز است، باور تواضع و تسلیم کامل خود است.

 

به تعبیر پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله: همه مردم از آدم و حوا هستند. نه عرب بر عجم برتری دارد و نه عجم بر عرب. سفید بر سیاه برتری ندارد و سیاه بر سفید برتری ندارد. (هیچ‌کس بر دیگری برتری ندارد) مگر با تقوا و عمل نیک.

دیدگاه زائران این است که آموزه‌های اسلامی تقوا، مهربانی، فضیلت و برابری، ارزش‌هایی هستند که فرهنگ‌ها را در بر می‌گیرد و همه ادیان، ملت‌ها و طبقات اجتماعی را به هم پیوند می‌دهد بنابراین، حج فرصت‌هایی را برای افراد داخلی و بازدیدکنندگان خارجی فراهم می‌کند تا اعمال خیر و سخاوتمندانه را انجام دهند و شاهد آن باشند.

روان الصلحی، طراح جواهرات سعودی ابراز کرد: حج زمانی است که به مسلمانان یادآوری می‌شود، به حجاج همنوع خود کمک کنند، به‌ویژه آنانی که فرصت‌های اقتصادی کمتری داشته‌اند، برای مثال با تاکید بر تعویق نماز در مسجد النبی تا حد امکان فضای بیشتری برای زائرانی که از خارج می‌آیند ایجاد شود.

وی افزود: چنین کارهای ساده‌ای رابطه متفاوتی بین ما، زائران و بازدیدکنندگان ایجاد کرده است. علم نیز توسعه یافته و وسایل آسایش تکامل یافته است و عربستان سعودی برای ارائه یک سفر زیارتی فراموش نشدنی به زائران روی فناوری سرمایه‌گذاری کرده است.

الصلحی که در مدینه بزرگ شده است، گفت که اولین مجموعه جواهرات او از معماری مسجدالنبی در این شهر الهام گرفته شده است.

 

وی افزود: مدینه مقصد و اولین توقفگاه زائران قبل از عزیمت به مکه است. برای نسل من، والدین ما سعی می‌کنند در مورد این زمان و اهمیت نماز و نزدیک شدن به خدا با ما صحبت کنند. این زمان خوش‌بینی برای سال آینده است.

الصلحی به‌یاد می آورد که چگونه پدربزرگش به زائران و دیگر مسافران در طول حج کمک می‌کرد.

وی بیان کرد: پدربزرگش در طول ماه خانه‌اش را باز می‌کرد و از دیگرانی که به مکانی برای اقامت نیاز داشتند، میزبانی می‌کرد. این منجر به تبادل فرهنگ و تجربیات شد. حتی برخی از خانواده های سعودی خانه‌های خود را ترک کردند تا آنها را برای زائران و مسافران خالی کنند.

نحله خوگیر، طراح و هنرمند تجسمی در جده، اظهار کرد که زیارت حج، تاثیر عمیقی بر آثار او گذاشته است.

وی اضافه کرد: پدربزرگ، پدر و عموهای من همگی در ایام حج و عمره به‌عنوان راهنما کار می‌کردند. رابطه با پدرم در علاقه‌مندی من به سفر حج و آنچه در دوران کودکی تجربه کردم، تأثیر زیادی داشته است.

خوگیر به‌یاد می‌آورد که چگونه اغلب با پدرش برای تماشای کار وی به مکه می‌رفت و از بسیاری مکان‌های مربوط به حج عکس می‌گرفت و از آنها کارت پستال‌هایی می‌ساخت که به زائران می‌داد تا به‌عنوان یادگاری از زیارت خود به خانه ببرند.

 

وی گفت: این تجربیات با پدرم در دوران حج است که الهام‌بخش کار من شد، به‌ویژه از زمانی که او درگذشت. خاطره آنها اکنون در کار من زنده است.

حج امسال، اولین مراسم حج از زمان برداشته شدن محدودیت‌های مسافرتی مربوط به همه‌گیری کووید-۱۹ است و مقامات سعودی انتظار دارند حدود ۲.۵ میلیون زائر در حج امسال شرکت کنند که بیشترین تعداد تاکنون خواهد بود.

الصلحی و الموسعلی گفتند که پادشاهی عربستان به حج نه تنها به‌عنوان ستون ایمان اسلامی می‌نگرد بلکه به‌عنوان رویدادی است که مردم عربستان را متحد می‌کند و در این دوره جدید برای پادشاهی، گام‌های بزرگ اجتماعی و اقتصادی کشور در سال‌های اخیر همراه با بازگشایی روزافزون آن به جهان گسترده‌تر برداشته شده است.

الموسعلی در پایان گفت: در جهانی که اغلب احساس تفرقه و گسستگی وجود دارد، حج به‌عنوان یادآوری قدرتمند از انسانیت مشترک ما و اهمیت دور هم جمع شدن برای دستیابی به خیر بزرگتر و زمان تجدید و جوان‌سازی است.