جمع‌آوری گازهای مشعل، از رؤیا تا واقعیت

رؤیای جلوگیری از سوختن گازهای مشعل چند دهه است که به‌عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی زیست‌محیطی جدای از سوزاندن ثروت، از چالش‌های اساسی دولتمردان شده است، اما آیا این رؤیا محقق می‌شود؟ عزم ملی این را می‌گوید.

۱- قرارداد یک میلیارد و ۱۰۹ میلیون دلاری طرح «بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل» در شرق کارون سال ۱۳۹۷ میان هلدینگ خلیج فارس و شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب امضا و از سوی شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس از مهرماه ۱۳۹۸ فعال شد. با اجرای این طرح ضمن خاموش شدن مشعل‌های منطقه و جلوگیری از سوزاندن ثروت و حفظ محیط زیست، خوراک این پالایشگاه افزون بر تثبیت، افزایش ‌می‌یابد. پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس در آن روزها به‌عنوان بزرگ‌ترین تأسیسات جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه نفت ایران با پیشرفت مناسبی مراحل پایانی تکمیل شدن را پشت سر می‌گذاشت و تجربه موفقی برای تحقق رؤیای ۱۱۰ ساله صنعت نفت برای جلوگیری از سوخت گازهای مشعل محسوب می‌شد.

۲- «طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل» در پهنه چهار استان خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و قسمتی از استان فارس شامل ۲۷ پروژه فرعی و ۶ پروژه مشترک است؛ ۲۷ پروژه طرح در سه گروه جای گرفته‌اند؛ ۵ پروژه در زمینه پیش‌تراکم تزریق گاز، ۱۰ پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل و ۱۲ پروژه بهسازی تأسیسات. در این طرح در مجموع حدود ۳۰۰ کیلومتر خط لوله احداث می‌شود.

۳- طراحی مفهومی طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل پیش از فعال شدن قرارداد و طراحی مطالعات مهندسی پایه نیز از مهرماه سال ۹۸ آغاز و به‌دلیل گستردگی پروژه و تغییراتی که در طول اجرای طراحی از سوی صاحب‌کار (شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب) به‌وجود آمد، زمان‌بر شد. طراحی مهندسی پایه از سوی یک شرکت ایرانی انجام و بیش از ۱۰ هزار نقشه و مدارک مهندسی تهیه شد و مورد تأیید مناطق نفت‌خیز جنوب قرار گرفت.

۴- تمامی مراحل اجرایی طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل از جمله تأیید اسناد مناقصه، برآورد قیمت مناقصه‌ها، انتخاب پیمانکاران، بازگشایی پاکات مناقصه‌ها در کمیته مشترک مدیریتJMC؛ کارگروهی متشکل از چهار نماینده از شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس و چهار نماینده از شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب تصویب شده است. شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس در طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل «مجری و سرمایه‌گذار» و مناطق نفت‌خیز جنوب «صاحب‌کار» است.

۵- در ابتدای اجرای طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل، ۲۷ پروژه راهبردی تدوین‌شده، اولویت‌بندی شدند، بنابراین ابتدا پنج پروژه پیش‌تراکم شامل پیش‌تراکم ۹۰۰، پیش‌تراکم ۱۰۰۰، بازگردانی پازنان، تزریق گاز گچساران و تزریق گاز بی‌بی حکیمه به انضمام پروژه‌های برق‌رسانی آنها در برنامه اجرا قرار گرفتند. این پنج پروژه، پروژه‌هایی بودند که به لحاظ سرمایه‌گذاری، کمترین سرمایه اما بیشترین اثرگذاری را بر تأمین خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس داشتند، زیرا تا حدودی از سوی مناطق نفت‌خیز جنوب پیش رفته بودند. برآورد اولیه سرمایه موردنیاز این پروژه‌ها نزدیک ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیون یورو بود.

۶- سه پروژه پیش‌تراکم ۹۰۰، پیش‌تراکم ۱۰۰۰ و تزریق گاز گچساران به همراه سه پست برق در کنار هر پروژه امسال به بهره‌برداری می‌رسند که با بهره‌برداری از هر پروژه به ترتیب حدود ۹۰۰ میلیون فوت‌مکعب گاز در روز، ۳۵۰ میلیون فوت‌مکعب گاز در روز و ۱۷۰ میلیون فوت‌مکعب گاز در روز به خوراک پالایشگاه بیدبلند افزوده می‌شود. پروژه بازگردانی پازنان در ۶ ماهه نخست سال آینده (۱۴۰۲) به بهره‌برداری می‌رسد. پست برق ۴۰۰ کیلوولت که جزو بزرگ‌ترین پست‌های برق کشور است اوایل سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.

۷- خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با تکمیل پروژه‌های اولویت نخست، بیش از یک میلیارد فوت‌مکعب خواهد شد. پروژه‌های جمع‌آوری گازهای مشعل شامل رگ سفید، آغاجاری ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، مارون ۳، ۵ و رامشیر و پازنان است. تمامی این پروژه‌ها به پیمانکارها واگذار شده است. این پروژه‌ها پیشرفت‌های متفاوتی دارند و در این گروه، بالاترین پیشرفت ۵۰ درصد است.

 ۸- قرارداد اجرای طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل که از مهر ۹۸ امضا شد باید در ۴۲ ماه به پایان می‌رسید، اما به‌دلیل تخصیص نیافتن تسهیلات ارزی از سوی صندوق توسعه ملی اجرای این طرح با شتاب پیش نرفت. پس از راه‌اندازی پالایشگاه بید بلند خلیج فارس و تثبیت شرایط بهره‌برداری و امکان فروش محصولات از اواسط سال ۱۴۰۰، تأمین منابع ارزی و ریالی از سوی پالایشگاه انجام شد و اجرای طرح جمع‌آوری گازهای مشعل در وضع مناسبی قرار گرفت.

۹- همه تجهیزات و تمامی پیمانکار انتخاب‌شده در طی فرآیند مناقصه طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل ایرانی است و همه تجهیزات و اقلام موردنیاز از سوی سازندگان ایرانی تأمین می‌شود. مقرر است این طرح تا پایان دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۴ تکمیل شود، اما زیرپروژه‌های این طرح در طول این چهار سال به‌مرور وارد مدار می‌شوند. هم‌اکنون ۵ هزار نفر در این پروژه‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مشغول ‌کارند که عموماً از نیروهای بومی هستند.

۱۰- شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس اجرای طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل را با وجود آنکه تأمین ۷۰۰ میلیون دلار سرمایه مورد نیاز این طرح از سوی صندوق توسعه ملی میسر نشد، متوقف نکرد و به کمک منابع مالی هلدینگ خلیج فارس و خود شرکت و تسهیلات بانکی این طرح را پیش برد، به‌طوری که هم‌اکنون از یک میلیارد و ۱۰۹ میلیون دلار سرمایه مورد نیاز طرح، ۸۷۰ میلیون یورو فعال و قراردادها با ۱۹ پیمانکار EPCC، ۱۰ مشاور و ۵ قرارداد خرید منعقد و بالغ بر ۲۸۰ میلیون یورو در پروژه منابع مالی تزریق شده و مجموع پیشرفت طرح ۳۲ درصد است که با تکمیل این طرح خوراک گاز پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس به ۲ میلیارد فوت‌مکعب در روز خواهد رسید. با اجرای طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل، روزانه ۶۰۰ میلیون فوت مکعب گاز جمع‌آوری می‌شود که ۴۹۰ میلیون فوت مکعب مستقیم به پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس می‌رود و مازاد آن از طریق پروژه‌های بهسازی از سوی مناطق نفت‌خیز جنوب در اختیار ذی‌نفعان دیگر قرار می‌گیرد.

۱۱- بیدبلند خلیج فارس با آغاز طرح بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل به‌دنبال مطرح کردن این طرح محیط زیستی در جهان است. هر چهار سال یک‌بار کنوانسیون‌های محیط زیست برگزار می‌شود و کشورهای صنعتی جهان تعهدهایی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای می‌دهند. ایران نیز در کنوانسیون پاریس متعهد به کاهش گازهای گلخانه‌ای شده است. اجرای این طرح به تنهایی ۹۸ درصد سهم نفت و گاز در تعهد ایران در کنوانسیون پاریس را در بخش نفت و گاز پوشش می‌دهد و این موضوع نشان‌دهنده اهمیت بالای پروژه به لحاظ محیط زیستی است.