سلسله مطالب آموزشی در ارتباط با روانشناسی سلامت – سلامت نامه۱
به گزارش پایگاه خبری تجهیز نیوز و به نقل از خانم دکتر مهناز بهادری، روانشناسی سلامت، شاخهای بین رشتهای، مابین پزشکی و روانشناسی که با استعانت از محتوای پربار هر دو رشته به مطالعه فرآیندهای رفتاری و روان شناختی در هنگام سلامت و بیماری میپردازد. رویکرد اتخاذ شده در این شاخه، روانشناختی، زیستی و اجتماعی […]
به گزارش پایگاه خبری تجهیز نیوز و به نقل از خانم دکتر مهناز بهادری، روانشناسی سلامت، شاخهای بین رشتهای، مابین پزشکی و روانشناسی که با استعانت از محتوای پربار هر دو رشته به مطالعه فرآیندهای رفتاری و روان شناختی در هنگام سلامت و بیماری میپردازد. رویکرد اتخاذ شده در این شاخه، روانشناختی، زیستی و اجتماعی است. پس در یک سو با بحث پیشگیریها در افراد سالم و از سوی دیگر با بحث شناختی-رفتاری و تغذیه ای در افراد بیمار و در کل با کنترل، تغییر و ارتقاء رفتار در زندگی فردی و اجتماعی مرتبط و در راستای ارائه خدمات و علومی است که انسانها با انتخاب سبک زندگی شایسته و درست، سازگاری و انعطافپذیری، عمر را بدون دردسر و دست به گریبانی با بیماری در رفاه و آرامش بگذرانند. در نهایت با رسیدن به مرحله سالمندی، با کمترین آسیبهای جسمی و روانی روزگار خود را در عینِ ناتوانانی طبیعی مربوط به جسم، با کمترین زجر و مشقت به پایان برساند.
لذا همانطور که مستحضرید، انسان از ابتدای خلقت دنبال ابدیت و زندگی پایدار، کشف رمز و رازهای ماندگاری خلقت و موجودات بوده و قصد داشته که به عمیقترین، کهنترین و مدرنترین دانش در این راستا دست پیدا کند. این امر اتفاق نخواهد افتاد مگر با کنکاش، آزمون و خطاهای علمی، پژوهش ها و درنوردیدن مسیرهای آگاهی و تسلط علمی و عملی بر واقعیت بقا.
دانشِ پیدایش، ژنتیک، متافیزیک، تبدیل انرژی، تکنولوژی پزشکی و … همه از عوامل تاثیرگذار بر پایداری و ابدی بودن هستند. سلامت نیز در ابعاد مختلف مثل جسمی، روانی، روحی، معنوی و اجتماعی از عوامل تضمین بقا هستند. اینک با مجموعه سلسله مطالب آموزشی قصد بر این است تا دیدگاه مخاطبین عزیز را در خصوص دانش، آگاهی، مهارت و دستیابی به سلامت ارتقاء داده و بتوانیم این مهم را در داشتن سبک و سیاق زندگی بهتر، خودکارآمدی، توانمندی و استقلالعملکرد را بدون صرف وقت و هزینههای گزاف، در تکتک افراد، در هر جنسیت و رده سنی به مرحله ظهور برسانیم.
سلامت جسم: با پیش زمینه ژنتیک نرمال، رابطه مستقیم با (۱)تغذیه، (۲)خواب به اندازه و (۳)تحرک دارد.
تغذیه: آشنا نمودن مزاج و مذاق از دوران کودکی و مصرف غذاهای مفید و مقوی توسط مادر یا مسئول تغذیه امری مهم است. مصرف خوراکیهای سالم، طبیعی، خانه پز، با محتوا و ارزش غذایی لازم میتواند فرهنگ مناسبی را در این قضیه با شکلدهی طبع فرد تا پایان عمر بسازد که در بحث پیشگیریها حائز اهمیت است. آنچه تغذیه می شود مستقیم یا غیر مستقیم در اختیار انواع سلولهایی قرار داده می شود که اصل و اساس سلامت ما به آنها و عملکردشان وابسته است.
خواب: به این نکته توجه کنید که خواب باید حتما در شب اتفاق بیفتد، در تاریکی و به اندازه ی زمانی ۸ ساعت در شبانه روز. اشکال در زمانبندی خواب، جابجایی خواب از شب به روز و کسر ساعات خواب، ضربه هایی به سیستم اعصاب مغزی، انتقالدهندههای عصبی، ترشح بهاندازه هورمونها، آنزیمها و … میزند که گاهی حتی در کوتاه یا دراز مدت قابل جبران نیست و نخواهد بود. خواب در چرخه سلامت نقش بسیار کلیدی دارد.
تحرک: اگر در کنار تغذیه و خواب، تحرک بهاندازه اتفاق نیفتد، هر سه مورد (تغذیه، خواب و تحرک)، دچار فراز و فرودها یا افراط و تفریطهایی میشوند که مستقیماً پایه و اساس شروع بیماریهای مزمن[۱] را برای فرد بنا میکند. بیماری مزمن هم شرایطی است که سالیان متمادی فرد را درگیر و لذا شخص در میانسالی یا سالمندی با یک یا چند بیماری طولانی مدت دست و پنجه نرم میکند.
تحرک یعنی انجام حرکات لازم برای استخوانها و ماهیچهها با توجه به تعریف عملکردی که سیستماتیک برای سرپا نگه داشتن فرد، در نظر گرفته شده است. بعضی اندامها در یک جهت، بعضی در چند جهت و یا دوار باید حرکت کنند. اگر بنا بر هر دلیلی این کارکرد از عضو یا ارگان گرفته شود اختلال در رشد و وظیفه ایجاد می‌شود. متاسفانه استخوان اگر کمکار شود یا اصلا از آن کار نکشیم، اصطلاحاً خشک می شود، آنرمال شکل می گیرد و شاید با مشقت زیاد بتوان آن را به حالت و عملکرد طبیعیاش برگرداند. تحرک حتی در ایجاد انگیزه و فعال نمودن نورونهای مغزی، امیدواری، هشیاری، تعیین هویت، صاحب اختیاری و کارآمد بودن میتواند بسیار مهم باشد.
سلامتروان: علاوه بر عوامل زمینه ای، جسمی، اجتماعی و موارد ذکر شده بالا، سلامتروان نتیجه داشتن فرهنگ و مهارتهای صحیح خانوادهداری، تربیتی و الگوهای فرزندپروری است، پدر و مادری که به جای توجه دقیق و بههنگام به شرایط سنی و جنسیتی فرزندشان، وجود تروماها (آسیب زننده ها) و نحوه برخورد با آنها، انجام درخور رفتارهای مناسب با توجه به نیاز و ملزومات اجرایی هر سن، دائم در حواشی و جنبههای اختلافی و ثانویه، ثالثیه و …. زندگی، وقت خود را تلف یا هدر میدهند، نمیتوانند برنامهریزی، قانونمندی و کادر صحیح تربیتی مناسب و به جایی را در تنظیم افکار، گفتار و رفتار فرزندان رقم بزند. لذا تحصیل، شغل و ازدواج این فرزندان از ابتدا یا در مرحلهای شروع به تزلزل، ناپایداری و سردرگمی میکند و این فرد همان است که در بزرگسالی با ایجاد اسباب زحمت برای خود و دیگران (خانواده، محل کار یا اجتماع)، مراجع درمان در بخش پزشکی یا روانشناسی یا هر دو خواهد بود.
سلامت اجتماعی: این جنبه شامل خیال آسوده، امنیت، رفاه و آرامش در روابط بینفردی علیالخصوص در جامعه میباشد. ابعاد مختلف حضور در اجتماع مثل شاغلبودن، ایاب و ذهاب، استفاده از اماکن اداری، خدماتی یا تفریحی و … میتواند مطرح باشد. این نوع سلامت با مجموع عوامل سلامتی ذکر شده در بندهای پیشین معنا و مفهوم مییابد. در این زمینه بلایای طبیعی مثل سیل، زلزله، فوران آتشفشان، رعد و برق، تغییرات آبوهوایی، گرما و سرمای بیشازحد و بلایای مصنوعی مانند جنگ، تصادف، انفجار، نزاع و … بسیار مهم و اثرگذار خواهند بود. تمام موارد ربط به چگونگی روابط بینفردی، انواع حمایتها، امکانات و انتظارات دارد.
سلامت معنوی: شامل اعتقادات وجودی انسانها، عقاید، دیدگاههای مذهبی و معنایابی است که میتواند رابطه مستقیم با ابعاد فرهنگی، محیط جغرافیایی، قومیت، پیشینه اجداد و یا نحوه آموزشها یا شرایط سیاسی اجتماعی حاکم در قارهها، کشورها، استانها، شهرستانها و یا حتی روستاها داشته باشد. بحثوگفتگو، ترجیحات، توقعات و معتمدترینها را متخصصینی که در این راستا تحقیق و پژوهش داشته یا دارند معرفی یا پیشنهاد میکنند که هر کدام نیاز به یک دیدگاه و شناخت دقیق دارد.
آنچه مسلم است سلامت در مقیاس بالا و قابل توجه، برای بشر زمانی رقم میخورد که تمام ابعاد مطرح شده با آموزشهای به هنگام خانواده، اجتماع، محیط مدرسه و دانشگاه، متولیان بهداشت و سلامت، کارگزاران ادارات و سازمان ها، واحد های بهبود محیط کار، رسانه های اجتماعی واقعی و مجازی،گفتاری، عملی و اجرایی با برگزاری کارگاهها و همایشهای روان شناختی و رفتار شناسی، هر لحظه و در هر حال، ارائه، اجرا و پیگیری شود.
مطالب در موضوعات مختلف سلامت ادامه خواهد داشت . منتظر شمارههای بعدی سلامتنامه باشید و ما را دنبال کنید .
[۱] بیماریهای مزمن: بیماریهایی نظیر سرطان، دیابت، صرع، قلبی عروقی، آرتریت روماتوئید، ورم شکم و روده تحریک پذیر، اماس و … میباشد که در بیشتر موارد درمان قطعی و همیشگی ندارد و فرد سالیان سال و در دراز مدت به آن مبتلا است.
به قلم دکتر مهناز بهادری، متخصص روانشناسی سلامت، مشاور خانواده و رواندرمانگر بیماریهای مزمن، مدرس دانشگاه
دیدگاهتان را بنویسید