معرفی باغ پهلوان پور مهریز

به گزارش پایگاه خبری تجهیزنیوز، باغ تاریخی پهلوان پور در محله مزویر آباد شهرک شهید زارعین واقع است و طی شماره ۶۳۳۴ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به ثبث آثار ملی رسیده است. تاریخ احداث بنا به اواخر دوره قاجار می رسد.

باغ زیبا و ارزشمند دولت آباد به شماره ۷۷۴ مورخ ۲۲/۱۲/۴۶ و باغ پهلوان پور مهریز به شماره ۶۳۳۴ مورخ ۷/۷/۸۱ در فهرست آثار ملی کشور نیز به ثبت رسیده اند. و با ثبت جهانی این دو اثر، نخستین ثبت آثار جهانی استان یزد رقم خورد.

باغ پهلوان‌پور مهریز در نوع خود در کل منطقه کم نظیر و متعلق به یکی از تجار یزدی به نام علی پهلوان پور است.عمارت زمستانخانه در جبهه غربی، عمارت شربتخانه (کوشک) در بخش مرکزی، فضاهای خدماتی (اصطبل، انبار، سرایداری و … ) و کارگاه ریسندگی و قالی بافی در جبهه جنوبی است. ارزشمندترین بخش باغ عمارت کوشک یا شربتخانه در سه طبقه و به مساحت ۱۵۰۰ مترمربع میباشد. کلاه فرنگی کوشک با کاربندی پرکاری زینت داده شده و از نفیس ترین قسمت ‌های بنای شربتخانه به شمار می ‌رود. این عمارت بر اساس ضوابط و اصول باغات ایرانی بر محور اصلی باغ قرار گرفته است.

باغ پهلوان پور از باغهای متعلق به اواخر دوره قاجار است. این باغ متعلق به فردی به نام ” حسن ملارضا” بوده است که بعد از او به دامادش “علی پهلوان” تعلق گرفت.باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به “حسن آباد” سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ یک از باغهای منطقه عبور نمی کند.
آب قنات حسن آباد درختان چناری را که در حاشیه آن روییده اند، سیراب می کند. علاوه بر قنات ذکر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات شاه حسینی و قنات مزویر آباد، آبیاری می شود.منطقه مزویرآباد مهریز به دلیل دسترسی به قنات و وجود آب روان در منطقه در گذشته یک منطقه اعیان نشین محسوب می شده است. وجود باغهای زیبا در این منطقه که بیشتر از دوره های قاجار و پهلوی برجای مانده، تا حدود زیادی تغییرات سبک باغسازی را از قاجار به پهلوی نشان می دهد.
باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می شود) است که هر ۱۲ روز یکبار به آن متعلق می گیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است که به آن سبو نیز گفته می شود.
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و کاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنک این منطقه است.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبک باغسازی کهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است. این باغ شامل یک مجموعه ورودی، ساختمان کوشک یا شربتخانه، بنای زمستانخانه، بنای سرایداری، حمام و آشپزخانه است. سبک معماری آن ترکیبی از معماری کوشکی و حیاط مرکزی است که کوشک اصلی در مرکز آکس اصلی باغ قرار دارد، مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد که باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا که درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان کاشته شده اند.

منبع: کتاب دانشنامه باغ های ایران