راهروهای خانه های تاریخی یزد، روایت کننده ی چه ماجرایی است؟

یزد به عنوان نخستین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان شهره است. بافت تاریخی این شهر در سال ۱۳۹۶ ثبت جهانی شد. شهر تاریخی یزد به عنوان دومین شهر تاریخی ایران بعد از بم و بیست و دومین اثر تاریخی کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

یکی از میراث به جای مانده از دوران گذشته که شاید کمتر در مورد آن صحبت شده، راهروهای تاریخی خانه‌های قدیمی یزد است که در قسمت زیرین بافت تاریخی هنوز آثار آن به وضوح دیده میشود و مواردی از خانه‌ها نیز هنوز شاهد وجود این راهروها در خانه‌هایشان هستند.هرچند خطوط آب و گاز و بعضا آسفالت خیابان موجوب مسدود شدن بسیاری از این مسیرها و راهروها شده اما هنوز برخی از خانه‌ها از راهروهای مرموزی خبر میدهند که گاهی تا خانه همسایه ادامه دارد. 

در گذشته و در جنگ جهانی اول که یزد دچار قحطی فراوانی نیز بوده است، مردم از ترس گروه‌های خارجی دشمن به این قسمت‌ها پناه می‌بردند و خود را در این بخش‌های زیرزمینی پنهان می‌کردند و با مقداری غذا مقابل راهروها را با دیواری تیغه‌ای می‌پوشاندند تا دشمن متوجه این خانواده‌ها نشود و چه بسا بسیاری از این افراد در صورت آسیب دیدن شوهران همین طور پشت دیوار مانده تا می میرند.این راهروها که هنوز هم در برخی از خانه‌های بافت تاریخی یزد وجود دارد، عموما بین خانه‌های یک قوم مانند عرب‌ها و همسایگان و مقاصدی مانند مسجد و حمام‌های عمومی ساخته می‌شده است.

البته در تاریخ مکتوب و شفاهی یزد از راه‌های زیرزمینی و مسیرهای زیرزمینی نیز یاد شده است که برخی مربوط به مسیرهای قنات و برخی راهروهای زیرزمینی است که از ابتدای تاریخ یزد در کتب مختلف و دوران مختلف از قرون اولیه اسلامی تا دوران اسلامی از این راهروها استفاده می‌شده است.در دوران آل مظفر راه‌های رفت و برگشتی به بیرون شهر بوده و بعضا از ارتباط این راه‌ها برای تردد سربازها استفاده می‌کردند. جنگ‌های مختلف مانند دوران افغان‌ها و صفویه و دیگر جنگ‌ها نیز جزو مواردی است که این راهروها مورد استفاده قرار گرفتند تا جنگ اول و دوم جهانی که پایشان به یزد هم باز شده از این مسیرها استفاده می‌شده است.این راهروها که امروزه هنوز در برخی از خانه‌های تاریخی و حتی مساجد علمیه یزد وجود دارد و تخریب نشده با وجود منسوخ شدن، توسط مالکان این خانه‌ها مورد استقبال قرار گرفته و بعضا درصدد احیای این مسیرها هستند.