سرمایه فکری

قرن بیست و یکم به وسیله اهمیت دانش و تاثیر آن بر جنبه های سازمانی توصیف میشود همزمان با توسعه ارزش بازار سازمانهای دانش محور، در دهه ۱۹۹۰علاقمندی وسیعی نسبت به مقوله سرمایه فکری پدید آمد.

اولین بار مفهوم سرمایه فکری در سال ۱۹۶۹ توسط اقتصاد دانی به نام جان کنت گالبرت بیان گردید. دانش به عنوان یک دارایی در مقایسه با سایر انواع دارائیها، دارای این ویژگی منحصر به فرد است که هرچه بیشتر استفاده شود به ارزش آن افزوده میشود.

تعاریف مختلفی از سرمایه فکری در منابع مختلف ارائه شده آنچه که تمامی نویسندگان در مورد آن اتفاق نظر دارند این است که سرمایه فکری صورتی از دانش است که مزیت رقابتی ایجاد می کند و ارزش نامحسوس یک سازمان را نشان می دهد۰

صاحب نظران سرمایه فکری را سه دسته ۱)سرمایه مشتری ۲)سرمایه انسانی ۳)سرمایه ساختاری تقسیم می کنند. از طرفی سرمایه فکری به عنوان ترکیبی از دارایی نامشهود یا دارایی بی اهمیت بروکنیگ که در تراز نامه افشا نمی شوند در نظر گرفت در این مقاله ابتدا تاریخچه و نظریه های موبوط به سرمایه فکری و عملکرد و سپس تعریف سرمایه فکری از دید گاه های مختلف و ویژگی و روشهای اندازه گیری و سنجش سرمایه فکری بیان میگردد.

مروری بر نظریه های مربوط به سرمایه فکری:

در اکر(۱۹۹۳) اندیشمند معروف مدیریت می گوید: ما در حال وارد شدن به یک جامعه دانشی هستیم که در آن منابع اقتصادی اصلی،دیگر سرمایه بیشتر، منابع طبیعی و نیروی کار بیشتر و… نیست. منابع اقتصادی اصلی دانش خواهد بود قرن ۲۱ قرن دانشی است. قبل از اقتصاد دانشی، اقتصاد صنعتی حاکم بوده که در این اقتصاد عوامل تولید ثروت اقتصادی، یکسری دارائی های فیزیکی و مشهود مانند زمین، نیروی کار، پول و ماشین آلات و… بوده است و از ترکیب این عوامل اقتصادی ثروت تولید میشود. در این اقتصاد استفاده از دانش به عنوان عامل تولید نقش کمی داشته است اما

در اقتصاد دانشی، دانش با سرمایه فکری به عنوان یک عامل تولید ثروت در مقایسه با سایر دارائیهای مشهود فیزیکی، ارحجعیت بیشتری پیدا میکند.

در این اقتصاد دارایی فکری به خصوص سرمایه انسانی جز‌ء مهمترین دارایی های سازمان محسوب می شوند ، موقعیت بالقوه سازمان ها ریشه در قالبیت های فکری آنها دارد تا دارایی های مشهود (گلدی صدفی۱۳۸۶)

۲- کنیگ هانگ ۲۰۰۹ با رشد اقتصادی دانشی یا اقتصاد مبتنی بر دانش،روابط قابل ملاحظه ای شاهد این موضوع هستیم که دارایی هایی نا مشهود شرکتهای عامل مهمی در حفظ و تحقیقی مزیت رقابتی پایدار آنها می شوند در مقایسه با سایر دارایی های مشهود

۳- سالیوان ۲۰۰۰ محیط کسب و کار بطور شگفت انگیزی تغییر می کند، در کسب و کار ها و اقتصاد قرن ۲۱ بر روی مارک ها، حق اختراع، تحقیقات و نوآوری ها و… سرمایه گذاری میشود که همگی جزئی از دارائی مشهود و سرمایه فکری و دانش هستند تا جزو دارایی مشهود

در پارادیم صنعتی قدیم شرکت ها تحت اصول اقتصاد کمیابی عمل می کردند. اقتصاد کمیابی بدین معناست که منابع و دارائی ها تحت سلطه و کنترل شرکت های محدود و کمیاب هستند و استفاده بیشتر از آنها، از ارزش آنها می کاهد ولی در عصر اقتصاد اطلاعاتی و دانش، این اصول صدق نمی کند. شرکت ها در اقتصاد دانش تحت اصول اقتصاد فراوانی عمل می کنند، اقتصاد فراوانی بدین معناست که منابع و دارایی ها در اختیار شرکت به میزان فراوانی وجود دارد. این نوع دارایی از نوع نامشهود هستند و بیشتر در افراد قرار دارند که ما به آن ها دستیابی داریم مثالی از فراوانی این نوع دارایی ها در اقتصاد دانش،  فراوانی اطلاعات در اینترنت است.

تاریخچه سرمایه فکری

سرمایه فکری اولین بار در سال ۱۹۶۲ توسط تریتز مطرح شد، سال ۱۹۶۹ آقای جان گالبرت اپلیت کسی بود که اصلاح سرمایه فکری استفاده کرد، در سال ۱۹۸۰ اولین تلاش برای تدوین صورتهای مالی حاوی سرمایه فکری آغاز شد. سال ۱۹۹۰ اولین پست مدیریت سرمایه فکری در شرکت اسکاندیا تخصیص یافت پ در اواسط ۱۹۹۰ اولین گزارش سرمایه فکری توسط اسکاندیا منتشر شد.

سال ۱۹۹۶ همایشی توسط SES[۱] کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا با موضوع سرمایه فکری ترتیب داده شد. در اوایل ۲۰۰۰ میلادی اولین استاندارد سرمایه فکری توسط دولت آمریکا منتشر گردید و در اوایل سال ۲۰۱۶ اولین مجله معتبر با محوریت سرمایه فکری و اولین استانداردهای حسابداری سرمایه فکری توسط دولت دانمارک منتشر گردید

تعاریف سرمایه فکری

نخستین تلاشهای مرتبط با مفهوم سرمایه فکری مرهون مجلات مچلاپ[۲] درسال ۱۹۶۲ میلادی است اما واژه سرمایه فکری را نخستین بار اقتصاد دانی به نام کنت گالبرث[۳] در سال ۱۹۶۹ به کاربرده ولی بر این باور بود که سرمایه فکری فراتر از«تفکر به معنای صرف» است د درجه ای از اقدام فکری را نیز شامل میشود. در این معنا سرمایه فکری نه تنها به خودی خود یک دارایی نامشهود ایستا است بلکه یک فرایند ایدئولویکی است و وسیله ای برای رسیدن به هدف محسوب میشود.

تعارف مختلفی از سرمایه فکری در منابع مختلف ارائه شده است اما هنوز محققان بر سر یک تعریف واحد اتفاق نظر ندارند.

استوارت[۴](۱۹۹۷) بیان می کند منابع فکری مانند دانش، اطلاعات و تخصیص ابزاری برای ایجاد ثروت هستند و سرمایه فکری را به عنوان ثروت جدید سازمان تعریف می کند.

مطابق نظر ادوینسون و مالون[۵] (۱۹۹۷) شکاف بین ارزش دفتری و ارزش بازار شرکت تحت عنوان سرمایه فکری تعریف میشود.

بای بیورنیا و گلوکو(۲۰۰۹) تاکید کردند که سرمایه فکری زیر سازی منحنیی نا مشهود است که تنها توسط شرکتهای که سالهاست آن را ایجاد کردند استفاده میشود.

لوو و همکاران(۲۰۱۰) سرمایه فکری یک دارایی ناملموس است که به عنوان یک مزیت رقابتی برای سازمانها محسوب میشود که میتواند سهم بازار شرکت را از طریق دانش و اطاعات افزایش دهد.

اکپنیر(۲۰۱۴) سرمایه فکری مجموعه ای از دانش، تجربه، اختراع، نوآروی، سهم بازار و جوامع بوده که ممکن است بر شرکت تاثیر بگذارد.

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی(۲۰۱۶) سرمایه فکری ارزش اقتصادی که توسط دو دسته از دارایی های نا محسوس شرکت ایجاد میشود سرمایه سازمانی و سرمایه انسانی

ماروشیوما(۲۰۱۶) مجموعه ای از دارائی های دانشی که با ایجاد ارزش افزوده برای ذینفعان کلیدی این امکان را برای سازمان بوجود می آورد و تا جایگاه رقابتی خود را ارتقا دهند.

این دارایی ها شامل دارایی انسانی، دارایی رابطه ایی، دارایی فرهنگی، دارایی فکری و دارایی فیریکی است.

کاپلان(۲۰۱۷) دارایی نا محسوس شامل سرمایه انسانی مانند مهارت ها، استعداد ها دانش سرمایه اطلاعاتی مانند پایگاه های داده سیستم اطلاعاتی و زیر ساخت های فناوری سرمایه سازمانی مانند فرهنگ سبک رهبری و توانایی سهیم دانش است.

با وجود تنوعی که در تعاریف سرمایه فکری وجود دارد توافقی بر روی رویکرد های اقتصاد محور دانش محور وجود دارد به طوری که تعداد قابل توجهی از محققان سه جزء اصلی سرمایه فکری را سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری شناسایی کرده اند.

جایگاه سرمایه فکری در دارائی های نا مشهود سرمایه فکری و دارایی نامشهود دو موضوع متفاوتی هستند. دارایی نامشهود دو موضوع سرمایه فکری و دارائی هایی معنوی و مواردی مثل سر قفلی، داننش و مهارت مدیریت را نیز در بر میگرد ولی سرمایه فکری زیر مجموعه ای از دارایی نامشهود. که نه تنها دارایی معنوی را در برمی گیرد بلکه شامل سایر دارائی ها نامشهود هم میشود و دارائی های معنوی زیر مجموعه ای از سرمایه فکری هستند دارایی های معنوی مانند قانون کچارارت با نام تجاری روشهای تجارت فرایندهای صنعتی برنامه های کامپیوتری را شامل میشود و این دارائی ها مفهوم جدا از سرمایه فکری نیست

نویسنده مقاله : سمیه شمس

---

1. Securities and Exchange Commission

• Machlup

• Calbraith

• Stewart

• Edvinson and Malon