افتتاح هزارمین موزه کشور در ۱۴۰۰

به گزارش خبرنگار فرهنگی تجهیزنیوز، سال ۱۳۹۹ را می‌توان سال غربت موزه‌های کشور نام‌گذاری کرد، ۷۴۰ موزه کشور سالی را تقریباً بدون بازدیدکننده گذراندند، اگر چه تمهیدات و تدابیر لازم بر مبنای شیوه‌نامه‌های بهداشتی تدوین و ابلاغ شده است، اما به نظر می‌رسد تا زمانی که کرونا تمام نشود، نمی‌توان شاهد حضور گردشگران در سالن‌های موزه‌های کشور بود و آثار تاریخی و اشیا موزه‌ای باید همچنان چشم انتظار بازدیدکنندگان مشتاق خود بمانند.

موزه‌ها عامل و محصول توسعه هستند؛ به همین دلیل در ارزیابی شاخص‌های فرهنگی کمیت و کیفیت موزه‌ها در رده‌های نخست جدول قرار دارند؛ در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر تشکیل موزه‌های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هایی مانند نفت، ارتباطات، کشاورزی و شهرداری‌ها هم به عرصه موزه‌سازی وارد شدند از طرفی بسیاری از علاقه‌مندان هم موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی راه‌اندازی کردند.

با توجه به ظرفیت‌های متنوع و مختلف داخلی، ایران می‌تواند در عرصه‌های بسیاری در دنیا از جمله نفت و گاز، معدن، دانش و علوم، و همچنین امور دفاعی در جهان حضور پیدا کند، اما بی‌تردید در عرصه‌ میراث‌فرهنگی و هنرهای‌سنتی و صنایع‌دستی بازیگر اصلی و بدون رقیب در منطقه و جهان است؛ این شایستگی بجز آثار و مقاله های علمی، از شگفتی و تحسین بازدیدکنندگان خارجی موزه‌ها وقتی به ایران سفر می‌کنند و چه زمانی که اشیاء تاریخی مربوط به فرهنگ و  تمدن ایران را در موزه‌های جهان می بینند، کاملاً مشهود است.

همین علاقه و اشتیاق در تمام یک قرن گذشته برای دیدن آثار تمدن ایرانی و حجم آثار تاریخی کشف شده در کاوش‌ها در کشور نشان می‌دهد که برای حفاظت و نگهداری و همچنین نمایش این آثار، علاوه بر مشارکت سایر سازمان‌های دولتی برای احداث موزه‌های اختصاصی و منطقه‌ای،‌ بخش خصوصی هم می‌تواند برای سرمایه‌گذاری و توسعه موزه‌های مشارکتی و خصوصی وارد عرصه موزه‌سازی و مجموعه‌داری شود. 

افتتاح هزارمین موزه کشور در سال ۱۴۰۰

محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول تاریخی کشور اوایل اسفندماه اعلام کرد که ۷۴۰ موزه فعال در کشور وجود دارد، که از این تعداد ۴۵۵ موزه از ابتدای قرن حاضر تا سال ۱۳۹۲ ایجاد و در طول هشت سال گذشته یعنی در دولت یازدهم و دوازدهم، بیش از ۲۸۵ موزه ساخته شده است و تلاش خواهد شد با حمایت دولت، هزارمین موزه کشور تا پایان سال ۱۴۰۰ افتتاح شود.

در این میان دستگاه‌های اجرایی کشور ۲۷۷ موزه در کشور ساخته‌اند، که ساخت ۲۰ موزه به قبل از پیروزی انقلاب اسلامی برمی گردد و مابقی در طول ۴۳ سال اخیر ساخته شده است؛ به طور مثال پنج موزه توسط وزارت نفت ساخته شده و این وزارتخانه زمینه ساخت ده‌ها موزه دیگر از نظر ساختمان و اشیا را فراهم کرده است.

ساخت ۴۵ موزه قبل از انقلاب

تا پیش از انقلاب اسلامی ۴۵ موزه در کشور احداث شده بود که ۲۵ موزه به صورت تخصصی به اموال اختصاصی میراث فرهنگی تعلق داشت و ۲۰ موزه هم متعلق به سایر دستگاه‌ها و سازمان‌های کشور بود.

با پیروزی انقلاب اسلامی بخش زیادی از عمارت‌ها و بناهای در اختیار خانواده پهلوی به موزه تبدیل شد و با رویکرد دولت‌های پس از انقلاب تا سال ۱۳۸۳ با راه‌اندازی ۷۵ موزه تعداد موزه‌های کشور که تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی (وقت) قرار داشت به ۱۰۰ موزه رسید.

احداث ۲۰۵ موزه از سال ۵۷ تا ۸۳

در همین مدت موزه‌های فعال تحت پوشش سایر دستگاه‌ها، ۵.۵ برابر شد و به ۱۱۰ موزه رسید، در این دوره فصل جدیدی از راه‌اندازی و احداث موزه‌ها نیز آغاز شد و موزه‌های مشارکتی و موزه‌های خصوصی هم به مجموعه موزه های کشور اضافه شد.

از ابتدای انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۸۳، تعداد پنج موزه مشارکتی و ۱۵ موزه خصوصی در کشور راه اندازی شد و مجموع کل موزه‌های کشور به ۲۰۵ موزه رسید.

پیش از آغاز دولت تدبیر و امید (۱۳۹۱-۱۳۸۴) سازمان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ۱۱۴ موزه را احداث و راه اندازی کرد، در همین مدت ۴۴ موزه به موزه‌های تحت پوشش سایر دستگاه‌های کشور افزوده شد، در حالی که ۱۹ موزه مشارکتی و ۲۴ موزه خصوصی فعالیت خود را آغاز کردند؛ در مجموع در دولت نهم و دهم ۲۰۱ موزه به تعداد موزه‌های کشور اضافه شد.

ساخت ۱۰۳ موزه دولتی اختصاصی در دولت تدبیر و امید

با آغاز دولت یازدهم در سال ۱۳۹۲، ساخت موزه‌های اختصاصی تحت مدیریت دستگاه‌های دولتی در سال اول با ۱۲ موزه آغاز شد؛ اگر چه در سال ۹۳ هیچ موزه‌ای در این حوزه راه‌اندازی نشد و در سال ۹۴ نیز فقط ۵ دستگاه موزه اختصاصی احداث کردند، اما سال‌های ۹۵ تا ۹۹ شاهد رشد چشم‌گیری در این زمینه بودیم؛ به طوری که در سال پایانی دولت یازدهم ۱۲ موزه راه‌اندازی شد.

دستگاه‌های دولتی در سال ۹۶ (سال ابتدایی دولت دوازدهم) ۲۱ موزه، در سال بعد ۱۶ موزه و در سال ۹۸ نیز ۱۹ موزه و سال گذشته (۹۹) نیز ۱۸ موزه ساختند، که در مجموع سهم دولت تدبیر و امید از مجموع ۲۷۷ موزه تحت مدیریت دستگاه‌های دولتی به ۱۰۳ موزه رسید.

سال ۹۸؛ سال طلایی موزه‌های خصوصی

سال ۹۸ را می‌توان سال طلایی احداث موزه‌های خصوصی برشمرد، در این سال ۳۴ موزه خصوصی مجوز گرفتند و فعالیت خود را آغاز کردند، و با احداث ۶ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی و ۱۹ موزه متعلق به سایر دستگاه‌های دولتی، در مجموع ۵۹ موزه در کشور احداث شد که در حوزه موزه‌سازی و موزه‌داری در همه سال‌ها از زمان احداث موزه‌ها در کشور محسوب می‌شود، روندی که در سال ۱۳۹۹ به دلیل فشار اقتصادی و کمبود اعتبارات و شیوع کرونا طرح‌های راه‌اندازی موزه‌ها در هر سه حوزه (دولتی، مشارکتی و خصوصی) با کندی مواجه شد، اما با همه این شرایط در سال ۹۹ بیش از ۴۰ موزه احداث و به بهره‌برداری رسید.

به طور کلی از مجموع ۷۴۰ موزه فعال کشور، ۲۸۹ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و ۲۷۷ موزه تحت پوشش سایر دستگاه‌های دولتی، ۳۷ مجموعه جزو موزه‌های مشارکتی و ۱۶۹ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است.