تجاری‌سازی کاتالیست‌های پژوهشگاه نفت با توان دانش‌بنیان‌ها

پژوهشگاه صنعت نفت جزو موفق‌ترین مراکز پژوهشی در زمینه تولید کاتالیست، توانسته است با به‌کارگیری توان دانش‌بنیان‌های این صنعت را به مرحله تجاری‌سازی برساند.

به گزارش تجهیز نیوز به نقل از پژوهشگاه صنعت نفت، مهدی رشیدزاده، رئیس پژوهشکده توسعه فناوری‌های کاتالیست این پژوهشگاه ضمن تشریح ویژگی‌ها و نقش و اهمیت این کالای راهبردی در صنعت گفت: کاتالیست‌ها در صنعت اهمیت بسیار بالایی دارند و بیش از ۸۵ درصد مواد شیمیایی برای تولید، حداقل در یک مرحله باید از روی کاتالیست‌ها عبور کنند.

وی افزود: کاتالیست‌ها همواره ارزش افزوده بالایی ایجاد می‌کنند و جزو کالاهای راهبردی مطرح هستند. به دنبال تحریم‌هایی که در سال‌های گذشته بر کشور اعمال شده بود، این کالای راهبردی نیز تحریم شد. این موضوع فرصتی را برای مراکز پژوهشی و دانش‌بنیان‌ها فراهم کرد که در زمینه کاتالیست‌ها و جاذب‌ها فعالیت‌ کنند و دانش فنی آنها را توسعه دهند و بومی‌سازی کنند.

رئیس پژوهشکده توسعه فناوری‌های کاتالیست پژوهشگاه صنعت نفت به اقدام‌های پژوهشگاه صنعت نفت در زمینه تولید انواع کاتالیست‌ها اشاره کرد و گفت: خوشبختانه پژوهشگاه در این زمینه فعالیت‌های بسیار خوبی انجام داده و جزو موفق‌ترین مراکز پژوهشی در این زمینه به شمار می‌آید، زیرا توانسته است چند دانش فنی را با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان به مرحله‌ تجاری‌سازی برساند.

نیازمندی به تولید ۲۹ هزار تن کاتالیست در سال

رشیدزاده به گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس انتشار داده نیز اشاره کرد و افزود: با توجه به ظرفیت‌های کنونی و طرح‌های آینده تا سال ۱۴۰۴، کشور سالانه به ۲۹ هزار تن کاتالیست به ارزش تقریبی ۶۹۲ میلیون دلار برای بخش‌های پتروشیمی، پالایش و گاز نیاز دارد و این موضوع می‌تواند تأکیدی بر اهمیت این کالای راهبردی باشد. به‌علاوه، آنچه در بازارهای جهانی به‌طور معمول برای تقاضای کاتالیست‌ها پیش‌بینی می‌شود شامل رشدی سه ‌درصدی است.

وی با بیان اینکه به‌دلیل فعالیت‌های توسعه‌ای که در داخل کشور صورت پذیرفته است، بیش از ۴۰ درصد کاتالیست‌ها در داخل تولید می‌شوند، اظهار کرد: این پژوهشکده دو هدف بسیار مهم را در زمینه کاتالیست‌ها و جاذب‌ها دنبال می‌کند. به‌عنوان نخستین هدف پژوهشگاه به‌دنبال توسعه دانش فنی فرآیندهایی است که اهمیت زیادی برای کشور، پالایشگاه‌های نفت، پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌های گازی در شرایط تحریم دارند و هدف دوم این مجموعه، ارائه خدمات فناورانه به صنعت و متقاضیان است، چراکه پژوهشگاه به‌عنوان مرکزی مورد وثوق کشور و وزارت نفت بوده از این رو ارائه خدمات فناورانه در راستای شناسایی، ارزیابی و ارائه خدمات مشاوره‌ای به مشتریان را در دستور کار قرار داده است.

رئیس پژوهشکده توسعه فناوری‌های کاتالیست پژوهشگاه صنعت نفت با تأکید بر اینکه پژوهشگاه با کمک محققان خود تاکنون توانسته است دانش فنی چند نوع کاتالیست و جاذب را به بخش خصوصی واگذار کند، تصریح کرد: مهم‌ترین کاتالیست‌های توسعه‌داده‌شده مربوط به فرآیندهای DMD، ریفورمینگ، آروماتیک‌سازی، SRU، جاذب ۳A، کاتالیست‌های RCD و هیدروکراکینگ است که همه این‌ کاتالیست‌ها به بخش خصوصی واگذار و بسیاری از آنها نیز برای نمونه در پتروشیمی بندر امام، پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس و پارس جنوبی در راکتورهای صنعتی بارگذاری شده‌ و سال‌ها در حال کار است.

رشیدزاده تصریح کرد: پژوهشگاه به‌تازگی دانش فنی نوع جدید کاتالیست‌های هایدروتریتینگ برای گوگردزدایی از گازوئیل را توسعه داده و در همین زمینه با شرکت دانش‌بنیان نیتل پارس نیز قراردادی امضا شده است که با توجه به دستیابی به دانش این کاتالیست، در آینده نزدیک نسبت به صنعتی‌سازی آن نیز اقدام می‌شود.

وی گفت: پروژه جدیدی در پژوهشکده توسعه فناوری‌های کاتالیست پژوهشگاه در زمینه کاتالیست فرآیند آلکیلاسیون در حال پیگیری است که به‌زودی قرارداد این پروژه نیز امضا می‌شود. این فرآیند در پالایشگاه‌ها برای ارتقای کیفیت اکتان بنزین و تولید آلکیلیت‌ها اهمیت بالایی دارد و قرار است این کاتالیست جدید که از نوع جامد است، جایگزین کاتالیست‌های قدیمی HF و اسید سولفوریک در پالایشگاه‌ها شود زیرا در فرآیند جدید توجه ویژه‌ای نیز به ملاحظات ایمنی و زیست‌محیطی شده است.

رئیس پژوهشکده توسعه فناوری‌های کاتالیست پژوهشگاه صنعت نفت تصریح کرد: قصد داریم روی فرآیندی کار کنیم که جزو مرزهای دانش است و تنها در دنیا یک فرآیند مشابه وجود دارد که ازسوی یک شرکت توسعه داده شده و آن هم استفاده از کاتالیست‌های اسیدی جامد است که خطرهای اسید HF و اسید سولفوریک را ندارد و قرار است این پروژه بزرگ ازسوی پژوهشگاه و با حمایت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام شود و به‌طور حتم انجام این پروژه سبب تحول عظیمی در صنعت نفت کشور ما خواهد شد.

تولید کک‌سوزنی با حمایت پالایشگاه‌ها

رشیدزاده به دیگر برنامه‌های این پژوهشکده نیز اشاره کرد و گفت: کک از محصولات کاربردی در کشور است که در صنعت فولاد و آلومینیوم‌سازی بسیار اهمیت دارد، اما به دلیل تحریم‌های موجود در کشور در این زمینه با مشکلاتی روبه‌رو شده‌ایم، از این رو قراردادی بین پژوهشگاه صنعت نفت و پالایشگاه بندرعباس امضا شده و مذاکرات با پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند برای تولید کک سوزنی از برش‌های سنگین نفتی نیز در حال انجام است.

وی ادامه داد: با توجه به ویژگی‌های ویژه‌ای که خوراک فرآیند کک‌سازی نیاز دارد، درصدد هستیم در فرآیندهای کاتالیستی خوراک مورد نیاز کک‌سازی را تصفیه کنیم زیرا مقدار گوگرد کک‌ باید تنظیم شود و در حد قابل قبولی باشد. خوشبختانه در این زمینه به نتایج خوبی دست یافته‌ایم و طراحی پایه این فرآیندها نیز در دستور کار همکاران پژوهشکده پالایش قرار گرفته است. امیدواریم با اجرایی شدن این طرح کشور برای تولید کک بی‌نیاز شود و ازسوی دیگر صنایع فولاد و آلومینیوم‌سازی در این زمینه خودکفا شوند.

رئیس پژوهشکده توسعه فناوری‌های کاتالیست پژوهشگاه صنعت نفت تصریح کرد: با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای روغن‌های نوع ۲ و ۳، یکی از کارهای جدیدی که این پژوهشکده روی آن متمرکز شده است بحث توسعه دانش کاتالیست مورد نیاز برای این نوع روغن‌ها است. این روغن‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که از جمله آنها داشتن مقدار گوگرد پایین است. برای این منظور کاتالیست‌هایی از نوع هایدروکراکینگ، هیدروتریتینگ و آیزودیوکسینگ به‌کار می‌رود.

رشیدزاده ادامه داد: در همین زمینه مذاکراتی را با شرکت‌های روغن‌سازی آغاز کرده‌ایم و امیدواریم این مذاکرات به قرارداد منتج شود و دانش تولید این نوع روغن‌ها در کشور نهادینه شود.

وی اظهار کرد: طرح‌هایی مانند کک و ارتقای کیفیت نفت کوره یا مازوت جزو طرح‌های ملی هستند که پژوهشگاه مصمم است در قالب طرح‌های تحقیقاتی آنها را انجام دهد، از این رو انتظار می‌رود حمایت‌هایی همه‌جانبه ازسوی وزارت نفت و شرکت‌های ذی‌نفع در این زمینه انجام شود زیرا نیروی انسانی متخصص و زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری لازم برای انجام این‌گونه طرح‌های ملی در پژوهشگاه وجود دارد.