نگاهی به دستاوردهای یکی از قدیمی‌ترین مناطق عملیات انتقال گاز

حوزه استحفاظی منطقه ۹ عملیات انتقال گاز از قدیمی‌ترین حوزه‌های انتقال گاز کشور است که از ابتدای شکل‌گیری شرکت ملی گاز ایران در سال ۴۴ به‌منظور صادرات گاز به کشور اتحاد جماهیر شوروی سابق، آغاز به فعالیت کرد. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی و دستور کار گازرسانی به شهرها و روستاهای کشور، تکمیل خط ۳۰ اینچ سرخس – نکا تا رشت و توسعه گازرسانی به استان‌های شمالی، فعالیت مناطق عملیاتی شکل جدی‌تری به خود گرفت و به این ترتیب منطقه ۹ عملیات انتقال گاز در حوزه استان‌های گیلان، مازندران و گلستان تحت ساختار سازمانی شرکت انتقال گاز ایران از سال ۸۶ شروع به فعالیت کرد.

مقدم بیگلریان، مدیر منطقه ۹ عملیات انتقال گاز در این گفت‌وگو افزون بر تشریح ویژگی‌های این منطقه سرسبز از جزییات فعالیت‌ها و دستاوردهای همکاران منطقه صحبت کرده است.

لطفاً برای خوانندگان نشریه از ویژگی‌های منطقه ۹ عملیات انتقال گاز بگویید.

این منطقه بخشی از گاز مصرفی استان اردبیل در منطقه ۸ عملیات انتقال گاز را از طریق خط اول سراسری و تأسیسات تقویت فشار گاز چلوند تأمین می‌کند و افزون بر آن، گاز مصرفی مورد نیاز استان‌های شمالی نیز از طریق خط سراسری اول و سوم سراسری و خط ۴۲ اینچ دامغان – کیاسر تأمین می‌شود.

شرایط جغرافیایی منطقه ۹ به‌واسطه وجود جنگل، کوه و همچنین مجاورت با دریا، این منطقه را از دیگر مناطق عملیاتی متمایز می‌کند، همچنین افزایش ارزش اراضی در استان‌های شمالی مشکلات حریم خطوط لوله را در این منطقه دوچندان کرده است. افزون بر مشکلات حریم خطوط لوله، وجود رودخانه‌های خروشان در منطقه، مشکلات نگهداری از خطوط لوله در تقاطع رودخانه‌ها و حفظ و حراست از آنها را بسیار دشوارتر کرده است.

لطفاً درباره ویژگی‌های خطوط لوله و تأسیسات در منطقه توضیح دهید.

تعداد مراکز تأسیسات تقویت فشار گاز منطقه، چهار مرکز فعال رشت، رامسر، نکا، قلعه جیق و یک تأسیسات غیرفعال در نور است.

تعداد تجهیز در منطقه ۹ بر اساس استاندارد IOS14224 حدود ۱۱۵۳۵ تجهیز است، این در حالی است که کیلومتراژ خط لوله در این منطقه کمتر از ۱۵۰۰ کیلومتر است. مبنای استاندارد مذکور برای تعیین مرز بین مناطق تعداد تجهیز است، نه کیلومتر خط. تغییر شرایط در قطعات مختلف خط لوله به دلیل تغییر ریسک‌های نگهداری و تعمیرات است. تقاطع با رودخانه‌ها، نهرها، جاده‌ها، تغییر جنس خاک، ضخامت تغییر و تراکم کل تجهیزات منطقه نشان می‌دهد که تراکم تجهیز (خط لوله و تأسیسات) به ازای هر کیلومتر در منطقه با عدد نزدیک به هشت، نسبت به سایر مناطق منحصربه‌فرد است، به‌طوری که تعداد تجهیز به ازای هر نفر در دپارتمان نگهداری و تعمیرات مراکز بهره‌برداری خطوط لوله منطقه، بیش از ۷۵۰ تجهیز است. افزون بر این موارد، منطقه ۹ در انتهای خطوط لوله سراسری قرار دارد و این موضوع تاب‌آوری شبکه را به دلیل تک خطه بودن در فصل سرد سال و پیک مصرف گاز کاهش می‌دهد.

 چه برنامه‌هایی درباره توسعه همکاری با شرکت‌های داخلی برای تأمین اقلام و تجهیزات مورد نیاز داشته‌اید؟

در این زمینه کمیته خودکفایی و شناسایی تولیدکنندگان و سازندگان داخلی که توانایی ساخت قطعات یدکی را دارا هستند، در منطقه فعال است. بازدید از نمایشگاه‌ها و شناسایی شرکت‌های داخلی، مکاتبه با شرکت‌ها و سازندگان داخلی و ارسال نمونه کالا و قطعات یدکی برای شرکت‌هایی که امکانات لازم برای تولید قطعات یدکی را دارا هستند نیز از اقدام‌های این منطقه برای همکاری با شرکت‌های داخلی برای تأمین اقلام و تجهیزات مورد نیاز بوده است و خوشبختانه قطعات و تجهیزات مختلفی ساخته شده یا در دست ساخت داخل است.

به‌طور خاص در سال ۹۸ چه اقدام‌هایی برای تحقق شعار سال (رونق تولید) و حمایت از شرکت‌های ایرانی داشته‌اید؟

عدم خرید کالاهای خارجی که دارای نمونه مشابه داخلی است، اقدام مهم منطقه برای تحقق شعار سال بوده است، همچنین همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد برقراری ارتباط با شرکت‌ها و تولیدکنندگان داخلی برای ساخت قطعات یدکی با در اختیار گذاشتن نمونه قطعات و اطلاعات فنی مورد نیاز از دیگر اقدام‌های حمایتی منطقه از شرکت‌های ایرانی است.

حفظ حریم خطوط لوله انتقال گاز از جمله چالش‌های مناطق عملیاتی به شمار می‌آید. چه فعالیت‌هایی برای حفظ حریم خطوط لوله داشته‌اید؟ از چه نرم‌افزارهایی در این حوزه بهره می‌برید؟

با توجه به شرایط ویژه و منحصربه‌فرد استان‌های شمالی امر صیانت از حرایم خطوط لوله انتقال گاز بسیار مورد اهمیت است و اقدام‌های مهمی در این زمینه انجام شده است. مکاتبه با سازمان‌ها و شرکت‌های خدمات‌رسان نظیر گاز استان، آب و فاضلاب شهری و روستایی، آب منطقه‌ای، بنیاد مسکن، جهاد کشاورزی، برق و همچنین سازمان‌ها و اداراتی که مجوزهای تولیدی/ خدماتی صادر می‌کنند بابت مشخصات حرایم اختصاصی و ایمنی خطوط لوله و لزوم رعایت مقررات مربوطه از جمله این موارد است، همچنین برگزاری نشست‌ها با فرمانداری‌ها، استانداری‌ها و مراجع قضایی درباره مشکلات و موارد مرتبط با حریم و لزوم حفظ و نگهداشت حریم ایمنی و اختصاصی، مکاتبه با فرمانداران، بخشداران و دهیاران مناطقی که در مجاورت با خطوط لوله انتقال گاز قرار دارند بابت مشخصات حریم‌های اختصاصی و ایمنی خطوط لوله و لزوم رعایت مقررات مربوطه، نصب مارکرها و تابلوهای هشدار در فواصل مختلف در طول مسیر خطوط لوله انتقال گاز بخشی از اقدام‌های حفظ حریم خط لوله در منطقه است.

افزون بر این، پایش مسیر خطوط لوله توسط گشت حریم و کارکنان مراکز بهره‌برداری خطوط لوله، احداث قنو در دو طرف حریم اختصاصی با استفاده از ماشین‌آلات شرکتی و خدمات بخش خصوصی و نیز همکاری با کشاورزان و مجاوران خطوط لوله برای تأمین لوله‌های هدایت آب (آبرو)، لایروبی نهرها و… (در راستای مسئولیت‌های اجتماعی) شن‌ریزی موضعی و تسطیح مسیر و رفع تجاوزات حریم اختصاصی به‌صورت مقطعی در حوزه سه مرکز بهره‌برداری، از دیگر اقدام‌های منطقه است. در ارتباط با بهره‌گیری از نرم‌افزارها در حفظ حریم می‌توان به انجام پروژه لیزر اسکن در سطح منطقه به‌منظور شناسایی ابنیه‌ متجاوز به حریم خطوط لوله انتقال گاز و استفاده از نرم‌افزار GIS به‌منظور پاسخ به استعلام‌های حریم و اعلام حریم‌ها با دقت بالا به متقاضیان برای جلوگیری از تجاوز به محدوده حریم‌های ایمنی و اختصاصی خطوط لوله انتقال گاز و انجام پروژه حدنگار (کاداستر) به‌منظور تعیین موقعیت دقیق ساختمان‌ها، تأسیسات و تجهیزات منطقه اشاره کرد.

در حوزه روزآمد کردن تجهیزات و نرم‌افزارهای کاربردی منطقه چه فعالیت‌هایی انجام شده است؟

در این حوزه همه تلاش منطقه بر این است تا از تکنولوژی‌های روز دنیا در ایجاد زیرساخت مناسب ICT  استفاده شود و هم‌اکنون این منطقه به خود می‌بالد که زیرساخت شبکه و تجهیزات مراکز داده منطقه از روزآمدترین تجهیزات مراکز داده و شبکه در سطح شرکت ملی گاز ایران است، همچنین در بحث امنیت شبکه نیز این منطقه با به‌کارگیری متخصصان این حوزه توانسته به‌روزترین استاندارد امنیت شبکه را پیاده‌سازی کند، همچنین در به‌روزرسانی نرم‌افزارهای کاربردی، منطقه با پیگیری مستمر و همکاری سازنده با شرکت‌های تولیدکننده توانسته یکی از روزآمدترین مناطق از لحاظ زیرساخت‌های نرم‌افزاری در سطح شرکت باشد. این منطقه نخستین منطقه عملیاتی در میان مناطق ده‌گانه انتقال گاز است که از نرم‌افزار IPCMMS برای مدیریت نگهداری و تعمیرات استفاده کرده است. هم‌اکنون همه برنامه‌های نگهداری و تعمیرات معاونت‌های عملیات تأسیسات و خطوط لوله، بازرسی فنی، حمل‌ونقل با استفاده از این نرم‌افزار انجام می‌شود.

آیا به‌طور ویژه با شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری همکاری دارید؟

منطقه ۹ عملیات انتقال گاز براساس دستورعمل‌های پژوهشی برای همکاری با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، با دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در سال ۹۵ تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده است. در حوزه همکاری با پارک‌های علم و فناوری، جلسات مشترکی با پارک علم و فناوری برگزار شد، با توجه به شرایط جغرافیایی استان‌های شمالی، تقریباً بیشتر شرکت‌های فعال در این پارک‌ها در حوزه کشاورزی و گاه قطعات خودرو فعال هستند، از این رو مکاتبات با پارک‌های علم و فناوری دانشگاه شریف و دانشگاه تهران انجام گرفته تا از توانمندی‌های این مراکز بهره‌گیری شود، همچنین برای بهره‌مندی از توانمندی علمی – تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی ساری در جهت ایمن‌سازی خطوط در نقاط ریسکی تفاهم‌نامه‌ای تهیه و امضا شده است.

 فصل جدیدی از خودکفایی در شرکت انتقال گاز ایران رقم خورده است. در منطقه شما عملیات انتقال گاز شاهد بومی‌سازی و خودکفایی در چه بخش‌هایی هستیم؟

ساخت انواع کارت‌های الکترونیکی مربوط به سیستم کنترل توربین‌های DRESSER-RAND  تأسیسات تقویت فشار گاز رامسر، ساخت همه پره‌های ثابت، متحرک و تجهیزات مرتبط با آن مربوط به کمپرسور محوری توربین MAN تأسیسات قلعه جیق، نور و نکا، ساخت دریچه تنظیم سوخت توربین‌های MAN، ساخت ابزار مخصوص باز کردن رتور کمپرسور گاز توربین DRESSER-RAND رامسر از جمله موارد بومی‌سازی و خودکفایی در منطقه است، همچنین ارتقای سیستم کنترل پنل STATION  تأسیسات رامسر، ساخت انواع دیافراگم‌های مربوط به رگولاتور و BLEED VALVE، به‌روزرسانی سیستم مانیتورینگ مربوط به نشان‌دهنده‌های سرعت فشار و اختلاف فشار توربوکمپرسورهای نوسکی تأسیسات رشت، ساخت قطعات چک ولوهای مسیر هوا و گاز سیستم DGS کمپرسور گاز MAN را نیز می‌توان از دیگر موارد بومی‌سازی و خودکفایی در این منطقه نام برد. افزون بر موارد ذکرشده، اقدام‌هایی مانند طراحی و ساخت پنل سیستم اعلان حریق توربین‌های DRESSER- RAND رامسر، طراحی و ساخت سیستم کنترل DRYER هوای ابزار دقیق در تأسیسات رامسر، ساخت سیستم شعله بین محفظه احتراق سیستم جرقه‌زن توربین نوسکی تأسیسات رشت در ارتباط با خودکفایی در منطقه است.

درباره تعمیرات اساسی سال ۹۸ توضیح دهید؟ آیا در آرایش خطوط انتقال گاز نیز تغییراتی با هدف افزایش پایداری شبکه انتقال گاز انجام شد؟

 تعمیر روتور GG توربین A تأسیسات قلعه جیق، تعویض کمپرسور D تأسیسات تقویت فشار گاز رامسر، به‌روزرسانی سیستم OS تأسیسات رامسر با سیستم PLC از تعمیرات اساسی منطقه در سال ۹۸ است. در آرایش خطوط انتقال گاز در منطقه تغییراتی انجام نشده است، اما تعمیراتی نظیر روزآمد کردن سیستم OS تأسیسات رامسر و عملیات‌هایی نظیر تعمیق خط لوله در رودخانه‌های مینودشت، سفیدرود و همچنین ایمن‌سازی خط لوله در رودخانه فاضل‌آباد، کترا و اتصال نهایی آنها به انتقال موجب افزایش پایداری شد.

درباره برنامه‌های تعمیرات اساسی سال ۹۹ توضیح دهید. چه حجم فعالیت و دستور کار رقم خواهد خورد؟ علاوه بر نرم‌افزار IPCMMS، از نرم‌افزارهای کاربردی دیگر در حوزه تعمیرات اساسی بهره می‌برید؟

تعمیرات اساسی توربین شماره ۱ تأسیسات رشت و تعمیرات توربین شماره ۲ تأسیسات رشت انجام شده است، همچنین تعمیرات اساسی توربین A تأسیسات قلعه جیق و تعمیرات اساسی کمپرسور D تأسیسات رامسر نیز امسال انجام خواهد شد. در سال ۹۸ مجموع دستور کار صادرشده برای بخش‌های اصلاحی، پیشگیرانه و بازرسی فنی ۳۲۱۵ در دستور کار بوده است که امسال نیز پیش‌بینی می‌شود ۱.۱ برابر دستور کار سال ۹۸ یعنی حدود ۳۷۰۰ دستور کار صادر شود. در منطقه ۹ به جز نرم‌افزار IPCMMS، از نرم‌افزارهای دیگر در حوزه تعمیرات اساسی استفاده نمی‌شود.

 در پایان اگر نکته‌ای باقی مانده، بفرمایید.

ابتدا از فرصتی که در اختیار بنده از این طریق قرار داده شده تا بتوانم ضمن معرفی فعالیت‌ها و چالش‌های منطقه، بخشی از زحمات همکاران فعال، بادانش و توانمند منطقه ۹ را بیان کنم، تشکر و قدردانی می‌کنم. همچنین از توجه ویژه مدیرعامل و مدیران ستادی به رفع نیازهای منطقه و حل مشکلات قدردانی می‌کنم. همان‌طور که عرض شد به لحاظ تعداد تجهیزات در ریسک و ویژگی‌های خاص جغرافیایی و نیز موقعیت جانمایی در شبکه انتقال گاز کشور، منطقه باید در طول سال از آمادگی صددرصدی برخوردار باشد و همکاران بخش‌های عملیاتی و کنترل حریم به‌طور قطع تحت استرس مداوم قرار خواهند داشت. بحمدالله منطقه از چنان آمادگی برخوردار است که در زمستان پارسال از حیث مسئولیت‌های اجتماعی به یاری استانداری گیلان و شرکت گاز استان مازندران برای بازگشایی مسیرهای برف‌گیر شتافت.