چرا گاز ایران به پاکستان نرسید؟

منتقدان اگرچه پیکان اتهام عدم صادرات گاز به پاکستان را به سمت بیژن زنگنه نشانه می‌روند، اما مرور تاریخی این قرارداد نشان می‌دهد بهانه‌جویی‌های پاکستان بر سر احداث خط لوله و بعد از آن قیمت‌گذاری، اجازه نداده تا گاز ایران به همسایه شرقی برسد.

به گزارش تجهیز نیوز و به نقل از ایرنا، سنگ بنای صادرات گاز ایران به پاکستان در سال ۱۹۹۰ میلادی گذاشته شد. در آن زمان ایران به دنبال آن بود تا با طرحی، ‌صادرات گاز را به مرزهای شرقی خود برساند.

طرح اولیه البته تنها به پاکستان محدود نمی‌شد و قرار بود در قالب پروژه‌ای به نام خط لوله صلح تا هند برسد. بر آن اساس خط لوله‌ای که قرار بود احداث شود، ‌روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز صادر می‌کرد که سهم پاکستان از آن ۶۰ میلیون مترمکعب بود.

با این حال اختلاف بین پاکستان و هند باعث شد تا آن پروژه ناتمام بماند و ایران به‌طور مستقیم با پاکستان برای صادرات گاز وارد مذاکره شد. قرار شد ایران خط لوله‌ای هزار و ۱۰۰ کیلومتری را در خاک خود احداث کند و گاز پارس جنوبی را به مرز پاکستان برساند، در مقابل نیز پاکستان با خط لوله‌ای هزار کیلومتری آماده پذیرش گاز ایران در خاک خود شود.

ایران اگرچه خط لوله صادرات گاز را تا نزدیک مرز نیز کشیده، اما در عمل طرف پاکستان اقدامی انجام نداده است، اما نکته مهم آن است که این عدم خرید گاز از سمت پاکستان حالا به وسیله‌ای برای هجمه به بیژن زنگنه تبدیل شده است تا آنجا که به این بهانه نمایندگان وی را به مجلس نیز خواندند.

بازخوانی آن اتفاقات اما می‌تواند تا حدی نشان دهد که چرا ایران گازی به پاکستان صادر نکرده است.

قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در دولت دهم به امضا رسید. با این حال طرف پاکستانی هر بار به بهانه‌ای از اجرای تعهدات خود برای برداشت گاز ایران سر باز زد.

تا آنجا که رئیس دولت دهم، در واپسین روزهای ریاست‌جمهوری‌اش راهی پاکستان شد تا شاید راه‌حلی برای آن پیدا کند.

ایران در آنجا به پاکستان قول همکاری برای احداث خط لوله را داد و قرار شد ۵۰۰ میلیارد دلار از هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار مورد نیاز برای این کار توسط ایران تأمین شود. با این حال باز هم طرف پاکستانی حاضر به اجرای خط لوله نشد.

این بار اما استدلال آنها این بود که قیمت تعیین‌شده برای گاز صادراتی بالا است و تا زمانی که قیمت به‌طور مشخص تعیین نشود، ‌خط لوله‌ای در کار نخواهد بود.

با توجه به این موضع‌گیری‌ها، ‌ایران خط لوله را به نقطه صفر مرزی نرساند زیرا نمی‌خواست هزینه اضافه‌ای بر کشور تحمیل شود. در مقابل در این سال‌ها خط لوله‌های سراسری نهم و ششم انتقال گاز تکمیل شد تا علاوه بر تأمین گاز مورد نیاز غرب و شمال غرب کشور، ‌وضع صادرات گاز ایران را نیز پایدارتر کند، زیرا مشتریان عمده گاز ایران دو کشور عراق و ترکیه هستند که درمجموع در تابستان امسال روزانه تا ۸۰ میلیون مترمکعب نیز گاز از ایران دریافت کردند.

عملکرد وزارت نفت در زمینه صادرات گاز نشان می‌دهد صادرات گاز ایران به کشورهای همسایه در حالی سال ۹۸ به ۱۷ میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب رسید که این عدد در سال ۹۲ حدود ۹ میلیارد مترمکعب بوده که نشان‌دهنده رشد ۹۳ درصدی در طول دولت تدبیر و امید است.

درواقع میانگین صادرات گاز ایران از ۲۵ میلیون مترمکعب در روز در سال ۹۲ به ۴۸ میلیون مترمکعب در روز (متوسط) در سال ۹۸ رسیده است.

همچنین موضوع صادرات گاز به کشور پاکستان، مسئله‌ای سلیقه‌ای میان دو کشور نیست، این امر به یک قرارداد تعهدآور دوجانبه متکی است و بر همین اساس خط لوله سراسری هفتم با ظرفیت انتقال ۱۱۰ میلیون مترمکعب در روز احداث شد و در سرویس قرار دارد. خط یادشده بخش اصلی خط لوله‌ای است که گاز طبیعی را علاوه بر توزیع در شبکه مصرف شرق کشور به کشور پاکستان صادر خواهد کرد، اما در سوی دیگر تاکنون پاکستانی‌ها با وجود توافق‌ها حتی اقدام به ساخت یک متر خط لوله در کشور خود نکرده‌اند و آن‌گونه که از سخنان مقام‌های پاکستانی برمی‌آید آنها وجود تحریم‌های ایالات متحده آمریکا را مهم‌ترین مشکل پیش روی تکمیل پروژه در کشورشان عنوان می‌کنند.

بنابراین وزارت نفت در حالی که یک قرارداد رسمی و تعهدآور با پاکستان دارد، متهم به «بی‌توجهی» شده که در عمل هیچ‌کدام از تعهدات ایران در صادرات گاز روی زمین نمانده است.

افزایش ۹۳ درصدی صادرات گاز در دولت تدبیر و امید در حالی محقق شده که ایران در سال ۹۲ سالانه ۶ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان وارد می‌کرد، اما با بهره‌برداری از فازهای پارس جنوبی و افزایش ظرفیت شبکه گاز کشور، ‌ایران از واردات گاز بی‌نیاز شده و علاوه بر تأمین نیاز داخلی، تعهدات صادراتی خود را نیز به‌طور کامل انجام می‌دهد. در حال حاضر ظرفیت تولید گاز ایران یک میلیارد مترمکعب در روز است.