بررسی سناریوهای افزایش تولید نفت گچساران در دانشگاه صنعت نفت

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعت نفت با اشاره به بررسی پنج سناریوی افزایش تولید در میدان نفتی گچساران، گفت: بر مبنای مطالعات این دانشگاه، سناریو تزریق امتزاجی گاز سنگین نسبت به دیگر روش‌ها عملکرد بهتری خواهد داشت.

رضا مسیبی بهبهانی در گفت‌وگو با خبرنگار شانا، با اشاره به ۱۳ قرارداد کلان پژوهشی ازدیاد برداشت نفت و گاز که اخیراً میان شرکت ملی نفت ایران و ۱۳ دانشگاه‌ و مرکز تحقیقاتی کشور امضا شد، به تشریح اهداف و دستاوردهای مطالعاتی دانشگاه صنعت نفت در میدان نفتی گچساران که پیش از این در قالب مرحله نخست اجرای طرح‌های توسعه فناورانه میادین نفتی به این دانشگاه واگذار شده بود پرداخت و گفت: میدان گچساران از بزرگ‌ترین میدان‌های ایران است که پیچیدگی‌های فراوان و خاص خود را دارد، بر این اساس مطالعات پژوهشی در زمینه توسعه فناوری‌ها برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و افزایش ضریب ازدیاد برداشت میدان گچساران در سال ۹۳ به دانشگاه صنعت نفت واگذار شد.

بررسی سناریوهای مختلف ازدیاد برداشت

بهبهانی درباره مراحل انجام مطالعات پژوهشی میدان گچساران با توجه به برنامه‌ها و تکالیف لحاظ‌شده، به تدوین چند سناریو اشاره کرد و توضیح داد: مطالعه این میدان با بهره‌مندی از همه امکانات و ظرفیت‌های موجود دانشگاه صنعت نفت انجام شده و سناریو پایه، تزریق غیرامتزاجی، تزریق امتزاجی گاز سبک، تزریق امتزاجی گاز سنگین و تزریق امتزاجی گاز دی‌اکسیدکربن مورد توجه قرار گرفته است.

وی افزود: با انجام مطالعه و بررسی‌های انجام‌شده به این نتیجه دست یافتیم که تا سال ۲۰۵۰، بر اساس سناریو نخست به میزان ۲۲.۲ درصد، سناریو دوم ۸۳.۱۵ درصد، سوم ۷۳.۱۰ درصد، چهارم ۹۱.۱۳ درصد و پنجم ۲۵.۸ درصد از نفت باقیمانده میدان نفتی گچساران بازیافت خواهد شد.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعت نفت با بیان اینکه در روش‌های عنوان‌شده، از حیث هزینه، روش تزریق غیرامتزاجی نسبت به تزریق‌های امتزاجی بهینه‌تر است، یادآور شد: از حیث عملکرد با توجه به تحلیل‌های اقتصادی انجام‌شده، تزریق امتزاجی گاز سنگین نسبت به دیگر روش‌های تزریق امتزاجی مناسب‌تر تشخیص داده شده است.

بهره‌مندی از تجربیات شرکای خارجی

بهبهانی بر ضرورت زمینه‌سازی برای بومی‌ شدن دانش و فناوری در طرح‌ها و پروژه‌های پژوهشی مربوط به ازدیاد برداشت نفت تأکید کرد و با بیان اینکه این دانشگاه از توانایی‌های نیروهای مستعد دیگر نیز تحت طرح‌های نظام و نخبگی در این پروژه بهره می‌برد، عنوان کرد: دانشگاه صنعت نفت در انجام این پروژه موضوع انتقال دانش و فناوری را هم مدنظر داشته و با انتخاب شرکای خارجی خود بستری فراهم کرده است تا شرکت‌ها و مؤسسات خارجی با انتقال فناوری یا دانش به کشور و سپس بومی‌سازی آن، قسمتی از تعهدات خود در قراردادها را محقق کنند که در این راستا به‌کارگیری تجربیات دانشگاه لئوبن اتریش و شرکت MPD کانادا برای توسعه فناوری در میدان نفتی گچساران مورد توجه بوده است.

بسیج امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری

وی با بیان اینکه دانشگاه صنعت نفت برای انجام هر چه بهتر پروژه میدان نفتی گچساران، همه امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود را به کار گرفته است، تجهیزات آزمایشگاهی مرکز مطالعات سنگ و مغزه، آنالیز سیال، مراکز تحقیقات ازدیاد برداشت و کلاسترهای محاسباتی برای انجام شبیه‌سازی‌های استاتیک و دینامیک در دانشکده‌های نفت اهواز و آبادان را به‌عنوان امکانات سخت‌افزاری برای مطالعات پژوهشی میدان نفتی گچساران برشمرد و افزود: در این مسیر، تعدادی دستگاه و همچنین نرم‌افزارهای خاص مطابق با نیازهای این مطالعه از سوی دانشجویان و اساتید دانشگاه طراحی و ساخته شده است.

ایجاد ساختار اداری برای طرح‌های میدان‌محور

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعت نفت اهواز اظهار کرد: افزون بر این، دانشگاه صنعت نفت برای چابک‌سازی مکاتبات و انجام به‌موقع این پروژه، ساختار اداری خاص طرح‌های میدان‌محور ایجاد کرده است که تمام امور مرتبط با طرح‌های میدان‌محور را مدیریت می‌کند؛ همچنین یک دفتر کار مجزا برای ارتباطات نزدیک‌تر و بیشتر با مجری پروژه یعنی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در دانشکده نفت اهواز دایر شده است که در طرح میدان‌محور فروزان نیز می‌توان چنین فضایی را در اختیار شرکت نفت فلات قاره قرار داد.

مشارکت فعال دانشجویان و اساتید دانشگاه در طرح

به گفته بهبهانی، در همین راستا و به‌منظور دخیل کردن دانشجویان مقاطع مختلف و همچنین اعضای هیئت علمی دانشگاه در این پروژه، آیین‌نامه داخلی در دانشگاه تدوین شد که بر اساس آن حداقل ۵۰ درصد پروژه‌های تحصیلات تکمیلی در راستای رفع چالش‌های این میدان و در راستای اهداف این پروژه تعریف شود؛ به‌طوری ‌که تاکنون بیش از ۵۰ پروژه تحصیلات تکمیلی در حوزه میدان گچساران انجام شده یا در حال انجام است. در مجموع می‌توان گفت بالغ بر ۵۰ نفر از اساتید و دانشجویان و نیروهای طرح نظام و نخبگی به‌صورت مستقیم در این طرح فعالیت پژوهشی دارند.

برنامه دانشگاه صنعت نفت برای توسعه فناورانه فروزان

وی در ادامه به طرح مطالعات ازدیاد برداشت میدان فروزان که اخیراً قرارداد آن از سوی شرکت ملی نفت ایران به‌عنوان کارفرما و شرکت نفت فلات قاره به‌عنوان مجری طرح با دانشگاه صنعت نفت امضا شد، اشاره کرد و به تشریح برنامه‌های مدنظر دانشگاه در این طرح پرداخت و گفت: این دانشگاه با تجربه‌ای که از پروژه میدان‌محور گچساران کسب کرده و همچنین با ایجاد ساختار سازمانی خاص طرح‌های میدان‌محور و بهره‌گیری از نیروهای انسانی متخصص، چه از اعضای هیئت علمی و چه دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی، عزمی راسخ برای تحقق اهداف از پیش ترسیم‌شده پروژه میدان‌محور فروزان به بهترین شکل ممکن دارد.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعت نفت کلیات برنامه پیشنهادی در رابطه با مطالعه جامع میدان فروزان برای بهبود و افزایش تولید را مشتمل بر پنج بسته عنوان کرد و یادآور شد: شناخت میدان، تبدیل چالش‌های میدان به موضوع‌های قابل تحقیق و غربالگری همه روش‌های ازدیاد برداشت و بهبود تولید، ساخت/ به‌روزرسانی مدل شبیه‌ساز مخزن و شبیه‌سازی نتایج غربالگری، اجرای پایلوت آزمایشگاهی روش‌های منتخب ازدیاد برداشت و بهبود تولید، اصلاح مدل شبیه‌ساز مخزن با استفاده از نتایج آزمایش‌های بسته سوم و طراحی پایلوت میدانی و ارزیابی اقتصادی، نظارت بر اجرای پایلوت میدانی ازدیاد برداشت و برنامه پایش نتایج و تهیه طرح جامع توسعه میدان (MDP) براساس روش بهینه ازدیاد برداشت را می‌توان به‌عنوان پنج بسته پیشنهادی برای تدوین و تهیه مطالعه جامع طرح میدان نفتی فروزان برشمرد.

اهمیت دوچندان بهبود تولید در میادین دریایی

بهبهانی افزود: در بسته نخست، گزارش‌ها و داده‌های میدان به دقت مطالعه و بررسی می‌شود، همچنین چالش‌های میدان شناسایی و برای رفع آن، پیشنهادهای پژوهشی تهیه خواهد شد. روش‌های ازدیاد برداشت و بهبود تولید مناسب میدان با غربالگری‌های اولیه و پیشرفته مشخص می‌شوند که در نهایت خروجی این بسته مطالعاتی به‌عنوان ورودی اصلی بسته‌های بعدی به‌کار گرفته خواهد شد. در بسته دوم نیز با توجه به اطلاعات به‌دست آمده از بسته قبل، مدل ساخته یا به‌روزرسانی خواهد شد و روش‌های ازدیاد برداشت و بهبود تولید برای کل مخزن با استفاده از شبیه‌سازی بررسی می‌شوند و سرانجام روش اصلی و منتخب به‌عنوان پیشنهاد اصلی در بسته بعد بررسی خواهد شد.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه صنعت نفت از اجرای پایلوت آزمایشگاهی روش‌های منتخب ازدیاد برداشت و بهبود تولید به‌عنوان بسته سوم یاد کرد و گفت: در این بسته مطالعاتی، روش‌های مدنظر برای ازدیاد برداشت و بهبود تولید در آزمایشگاه پیاده‌سازی  و سازوکارهای تولید با دقت و ظرافت بیشتری نسبت به بسته‌های قبل بررسی می‌شود. سرانجام نتایج پایلوت به‌عنوان ورودی برای اصلاح مدل شبیه‌سازی به‌کار گرفته خواهند شد که با استفاده از نتایج مدل پایلوت آزمایشگاهی، مدل شبیه‌سازی مجدداً اصلاح و تکمیل می‌شود. شبیه‌سازی‌ها اجرا و روش‌های ازدیاد برداشت و بهبود تولید دوباره بررسی خواهند شد و از نظر اقتصادی اولویت‌ها مشخص می‌شوند و سناریوی بهینه ازدیاد برداشت تعیین می‌شود. در نهایت پایلوت میدان طراحی خواهد شد.

به گفته وی، در بسته پنجم پایلوت طراحی‌شده در میدان پیاده‌سازی خواهد شد و نظارت بر آن صورت خواهد گرفت. اطلاعات بخش پایلوت برای تهیه گزارش توسعه میدان براساس سناریوهای ازدیاد برداشت استفاده خواهد شد و MDP به‌عنوان خروجی نهایی این بخش ارائه می‌شود.

بهبهانی مطالعات بهبود تولید را به‌عنوان گام دیگر در بررسی طرح مطالعه فناورانه میدان نفتی فروزان مورد اشاره قرار داد و عنوان کرد: با توجه به اینکه میدان فروزان از میدان‌های دریایی است، اهمیت بهبود تولید دوچندان است که به‌صورت دقیق و جامع در یک بسته جداگانه با عنوان «مطالعات برای بهبود تولید» بررسی خواهد شد.

اعتقاد راسخ وزیر نفت به توانمندسازی دانشگاه‌ها

وی از توانمند شدن دانشگاه‌ها به‌عنوان نقطه قوت عملکرد وزارت نفت در تعامل با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی یاد کرد و افزود: هدف راهبردی مدیران نفتی در حوزه بالادستی، افزایش ضریب برداشت و در حوزه پایین‌دستی، تولید لایسنس بوده است که به نوعی بتوان برای فعالیت‌های پالایشی، پتروشیمی و گاز از لایسنس‌های بومی بهره گرفت.

بهبهانی ادامه داد: شخص آقای وزیر و مدیران نفتی تماماً اعتقاد راسخ به توانمند شدن دانشگاه‌ها دارند و در این سال‌ها با واگذاری طرح‌های پژوهشی و فناورانه به مراکز تحقیقاتی نشان دادند برای تحقق این مهم همه تلاش خود را به‌کار خواهند گرفت.

راه‌اندازی مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه صنعت نفت

وی از راه‌اندازی مرکز نوآوری و کارآفرینی در دانشگاه صنعت نفت خبر داد و بر ضرورت توانمند شدن دانشجویان تأکید کرد و گفت: هدف اصلی از راه‌اندازی این مرکز، توانمند شدن دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه نفت اهواز است. ما نمی‌خواهیم دانشجویان تنها به این فکر باشند که به‌عنوان کارمند در ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی استخدام شوند و کار کنند، بلکه باید خودشان کارآفرین باشند و با تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان و گروه‌های استارتاپی بتوانند گام‌های مؤثری برای تحقق اهداف صنعت نفت کشور بردارند.

بهبهانی با بیان اینکه دانشگاه صنعت نفت با بیش از ۸۰ سال سابقه در بحث آموزش و پژوهش در حوزه‌های بالادستی و پایین‌دستی نفت، یکی از ارکان مهم وزارت نفت برای برآورده کردن نیازهای پژوهشی این وزارتخانه است، خاطرنشان کرد: این دانشگاه هم‌اکنون با داشتن حدود هزار و ۸۰۰ دانشجو در مقاطع مختلف و ۶۰ نفر هیئت علمی، ظرفیت مناسبی برای انجام پروژه‌های کلان پژوهشی بالادستی و پایین‌دستی دارد که تنها به‌عنوان نمونه کوچک می‌توان به حضور گروه‌های دانشجویی دانشگاه تحت راهنمایی اساتید دانشگاه در مسابقات بین‌المللی و جهانی EAGE  در دو سال گذشته اشاره کرد. دانشگاه صنعت نفت در این مسابقات جهانی که با حمایت شرکت‌های بزرگ نفتی مانند BP و Equinor برگزار شد، به ترتیب در بین ۶ تیم و ۵ تیم برتر قرار گرفت.

بر اساس این گزارش، در گام نخست تعامل فناورانه میان شرکت ملی نفت ایران و دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، اواخر سال ۹۳ مطالعات ازدیاد برداشت میدان آزادگان به انستیتو مهندسی نفت دانشگاه تهران، میدان نفتی دارخوین به دانشگاه امیرکبیر، میدان نفتی سروش به دانشگاه سهند تبریز، میدان اهواز به پژوهشگاه صنعت نفت، میدان کرنج به دانشگاه آزاد اسلامی، میدان کوپال به دانشگاه صنعتی شریف، میدان منصوری به دانشگاه شیراز، میدان گچساران به دانشگاه صنعت نفت و میدان بی‌بی‌حکیمه به پژوهشکده ازدیاد برداشت (پژوهشگاه صنعت نفت) واگذار شد و در گام دوم واگذاری مطالعات ازدیاد برداشت، ۱۳ میدان جدید به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی واگذار شدند که در این میان، مطالعه میدان فروزان در دستور کار دانشگاه صنعت نفت قرار گرفته است. میدان مشترک فروزان در ۱۰۰ کیلومتری غرب جزیره خارک واقع شده است.