جاده توازن بازار نفت طولانی و پر دست‌انداز است

وزیر انرژی الجزایر و رئیس دوره‌ای اوپک به مناسبت ۶۰ سالگی اوپک در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرگزاری آرگوس مدیا درباره دستاوردهای این سازمان و چالش‌های پیش روی آن سخن گفت.

به گزارش خبرگزاری آرگوس مدیا، عبدالمجید عطار در مصاحبه‌ای با روکساندرا لورداچ درباره دستاوردهای سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) و چالش‌های پیش روی آن صحبت کرد و گفت: راه رسیدن به توازن طولانی و پر دست‌انداز است.

متن گفت‌وگوی وزیر انرژی الجزایر و رئیس دوره‌ای اوپک را در ادامه می‌خوانید:

۶۰ سالگی اوپک را در ۱۴ سپتامبر (۲۴ شهریورماه) چگونه توصیف می‌کنید؟ چالش‌ها و فرصت‌های اوپک در آینده چیست؟

جشن گرفت شصتمین سالروز تاسیس اوپک به‌واقع باعث افتخار است. اینکه سازمانی از کشورهای در حال توسعه نه تنها از آزمون زمان جان سالم به در برده، بلکه قوی‌تر هم شده  است و این خود موفقیتی بزرگ به شمار می‌آید. از این فرصت استفاده می‌کنم و از همه کسانی که در چنین موفقیتی سهیم بوده‌اند تشکر و قدردانی می‌کنم.

امروز اوپک سازمانی قابل احترام، معتبر و تأثیرگذار است. در مجامع چندجانبه مورد توجه قرار می‌گیرد. این سال بحرانی نمایشی آشکار از توانایی منحصر به فرد اوپک در همکاری با دیگر کشورهای صادرکننده نفت غیرعضو این سازمان، در عمل و به‌منظور جلوگیری از هرج و مرج و بازگرداندن ثبات مورد نیاز به بازار بوده است. این نقش مثبت اکنون توسط همه شناخته شده است.

به نظر من اوپک به سه دلیل اصلی موفق بوده است: «برابری حاکمیت اعضا»، «وفاداری به مأموریت تعریف شده» و «توانایی سازگاری با واقعیت‌های جدید».

چالش‌ها و  فرصت‌های پیش روی این سازمان چیست؟

چالش فوری این است که از بحران بی‌سابقه ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا عبور کنیم، این یک چالش بزرگ است. 

پیش‌بینی آینده دشوار است، به دلیل افزایش جمعیت، گسترش فعالیت اقتصادی، بهبود شرایط زندگی و کاهش فقر، جهان بی‌گمان به انرژی بیشتری احتیاج خواهد داشت و این خبر خوبی است.

چالش اصلی پاسخگویی به نیازهای انرژی به روش پایدار که به معنای تأمین انرژی مقرون به صرفه و مناسب برای محیط زیست است.

به این منظور، معتقدم که جهان به همه منابع انرژی نیاز دارد بنابراین هرچند ممکن است سهم نفت در سبد انرژی جهانی رو به کاهش باشد، اما به اعتقاد من قابل پیش‌بینی است که نفت در آینده سهم زیادی از نیازهای انرژی جهان را برآورده می‌کند.

به نظر من تا زمانی که اوپک همچنان انعطاف‌پذیر، آینده‌‎نگر و قادر به انطباق باشد، همچنان نقشی مهم در بازارهای جهانی نفت خام ایفا خواهد کرد.

با پشت سر گذاشتن مرحله نخست توافقنامه اخیر اوپک پلاس، بازار نفت را چگونه می‌بینید؟

۶ ماه گذشته در تاریخ اوپک و احتمالاً صنعت نفت بی‌سابقه بوده، امروز می‌‍توانیم بگوییم که توافق موفقی است و همه ما به این دستاورد افتخار می‌کنیم.

واضح است که بنیان‌های بازار نفت در حال بهبود است و در مسیر بازگشت توازن قرار دارد. نشانه‌های بهبود اقتصادی در بیشتر کشورها و مناطق قابل مشاهده است، اگرچه هنوز در سطح پایین‌تری نسبت به پیش از بحران باقی مانده است.

آنچه قطعیت دارد این است که مسیر ثبات هنوز طولانی و جاده‌ای پر از دست‌انداز است. باید هوشیار بمانیم. تا زمانی که یک درمان یا واکسن کارآمد در سراسر جهان در دسترس نباشد، نمی‌توان خطرهیی که ثبات بازار را نزولی می‌کنند، نادیده گرفت. به شما اطمینان می‌دهم که ما با دقت روند تحول بازار را رصد می‌کنیم و در صورت نیاز به ثبات بازار، آماده انجام اقدام‌های اصلاحی بیشتری هستیم.

بزرگترین چالشی که هنوز اوپک با آن روبه‌روست چیست؟ فکر می‌کنید با توجه به احتمال شیوع موج دوم کرونا، مرحله دوم تسهیل کاهش تولید اوپک پلاس خیلی زود آغاز نشده است؟

اینطور فکر نمی‌کنم. واضح است که انتقال به مرحله دوم روان و واکنش بازار به آن هم مثبت بود، قیمت سبد نفتی اوپک در ماه اوت تثبیت شد.

بزرگترین چالش پیش روی اوپک در کوتاه‌مدت مربوط به همه‌گیری ویروس کروناست. واضح است که شیوع موج دوم این ویروس سبب کاهش قابل توجه فعالیت اقتصادی می‌شود. با این حال، یک واقعیت انکارناپذیر وجود دارد: اکنون پس از گذشت ماه‌ها کشورها شناختی بهتر، تجهیزاتی مناسب‌تر و سیاست‌های کنترلی دارند. بنابراین، معتقدم که تأثیر آن به احتمال زیاد نسبت به بهار بسیار کمتر خواهد بود. تنش‌های تجاری خطری دیگر است که می‌تواند بازار را به سمت کاهشی شدن سوق دهد.

اما من همچنان محتاطانه خوش‌بین هستم.

چالش میانمدت و بلندمدت، سازگاری با تغییرات بالقوه سبک زندگی، اقتصاد، تجارت، فناوری‌ها، سیاست‌ها و ژئوپلیتیک است. ما همچنین در بحبوحه انتقال انرژی هستیم. پیش‌بینی مسیر آینده آن دشوار است. اوپک باید مانند گذشته با واقعیت‌های جدید سازگار شود و راه‌حل‌های مناسبی برای استفاده از نفت، مانند فناوری‌های پاک‌تر و الگوی تولید پایدارتر پیدا کند.

این کار به تنهایی انجام نمی‌شود بلکه با همکاری و در کنار شریکان انجام می‌شود. منشور همکاری اوپک و غیراوپک که پارسال تصویب شد می‌تواند زمینه مناسبی برای چنین همکاری دائمی در میان مدت و بلندمدت باشد و به دیگر حوزه‌ها -غیر از امور مرتبط با بازار نفت – گسترش یابد.

اوپک در هدف قرار دادن قیمت جهانی نفت مردد است، اما چه قیمتی مناسب خواهد بود؟

اوپک هدف قیمتی ندارد. هدف این سازمان اطمینان از بازاری متعادل و کاهش نوسان‌های قیمت نفت به‌گونه‌ای است که منافع کشورهای عضو آن حفظ شود و عرضه مطمئن به کشورهای مصرف‌کننده و بازگشت عادلانه سرمایه‌گذاران بخش نفت را تضمین کند. کشورهای عضو اوپک برای تأمین نیازهای مردم خود و تأمین مالی برنامه‌های توسعه اقتصادی – اجتماعی خود به درآمد صادرات نفت متکی هستند. افزون بر این، نفت منبعی فرسوده و تجدیدناپذیر است و برای تولید نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلانی دارد.

بخش عمده‌ای از قیمت کاربر نهایی نیز به مالیات کشورهای مصرف‌کننده بستگی دارد. در نتیجه، از این منظر، روشن است که قیمت کنونی نفت بسیار پایین است.

محدوده قیمت مناسب به شرایط بستگی دارد. با توجه به شرایط بحرانی کنونی، محدوده مناسب قیمت ۴۵ تا ۵۵ دلار برای هر بشکه است، در حالی که پس از تعادل دوباره بازار، محدوده مناسب قیمت بسیار بالاتر خواهد بود. 

پایبندی به توافق اوپک پلاس بسیار بالا اما ناقص بوده است و بعضی از کشورها بیش از سهمیه خود نفت تولید کردند. آیا اوپک پلاس در مجموع از این شرایط راضی است؟

در مجموع میزان پایبندی کشورهای عضو توافقنامه همکاری به توافق کاهش عرضه بالاست. سطح پایبندی در ماه ژوئیه ۹۷ درصد بود و این رقم رضایتبخش است.

افزون بر این، تولیدکنندگان متخلف در ماه ژوئن متعهد شدند که تولید بیش از حد خود را جبران کنند. معتقدم که این تصمیمی مهم است. این اقدام اعتبار توافق، تعهدها و اقدام‌های اوپک پلاس را افزایش می‌دهد.

آیا در صورت بهبود تقاضای نفت خام و افزایش قیمت‌های جهانی، پایبندی حداکثری (بالای ۸۰ درصد) به توافق کاهش تولید اوپک پلاس تا سال آینده نیز ادامه خواهد داشت؟ آیا خطر کاهش میزان پایبندی در صورت بالاتر رفتن قیمت نفت وجود دارد؟

اطمینان دارم که حداقل به چهار دلیل سطح پایبندی در آینده بالا می‌ماند.

نخست، تمایل آشکاری میان کشورهای شرکت‌کننده در توافق برای همکاری به‌منظور ثبات بازار نفت وجود دارد.

دوم، سقوط شدید و مضر قیمت‌ها که در ماه آوریل مشاهده شد، نمایانگر روشنی برای همه فعالان صنعت نفت بود که در صورت نبود همکاری کشورهای تولیدکننده نفت برای تعدیل تولید، قیمت‌های نفت برای رسیدن به ثبات بازار سقوط می‌کند که این مسئله عواقب آسیب‌زایی برای کشورهای تولیدکننده، مصرف‌کننده، صنعت نفت و سرانجام اقتصاد جهانی خواهد داشت.

سوم، در صورت افزایش تقاضا و افزایش قیمت‌ها، سطح تولید توافق شده برای برقراری توازن بازار کاهش می‌یابد.

چهارم، نقش فعال کمیته مشترک وزارتی نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک (JMMC) در نظارت بر شرایط بازار، پایبندی و جبران تخطی از سهمیه تولید قرار است ادامه یابد.

همانطور که در ماه ژوئن دیدیم، اوپک باید گاهی اوقات با تصمیم‌های بسیار سریع به شرایط بازار پاسخ دهد. اما بسیاری از تولیدکنندگان سطح عرضه خود را ماه‌ها یا حتی یکسال پیش مشخص می‌کنند. چگونه این تعهد در قبال خریداران تصمیم اوپک را محدود می‌کند؟

فکر نمی‌کنم این مسئله مشکل‌زا باشد. تخصیص صادرات نفت خام کشورها با توجه به تصمیم‌های گرفته شده توسط کشور یادشده در اوپک و اوپک پلاس انجام می‌شود.

چرا اوپک تصمیم گرفت تولید بیش از حد اعضا باید جبران شود؟ آیا این استقبال گسترده قرار گرفته یا منجر به تنش شده است؟

همانطور که پیش‌تر توضیح دادم، این یک تصمیم مهم است. همه کشورهای شرکت‌کننده  در توافق کاهش عرضه از آن پشتیبانی کردند. این اقدام، اوپک پلاس را میان فعالان بازار معتبرتر می‌کند. نکته مهم این است که کشورهای متخلف در نشست‌های ماه ژوئیه و اوت متعهد شدند که تخلف خود را جبران کنند.