بازار نفت و کرونا

بازار نفت بامداد سه‌شنبه (دوم اردیبهشت‌ماه) شرایط ویژه‌ای داشت و اتفاق‌های غیرمنتظره‌ای در آن رخ داد. برای توضیح و تفسیر اتفاق‌های اخیر بازار نفت ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که نمی‌توان با اعتماد کامل درباره آینده بازار نفت صحبت کرد، علت آن نیز شرایط حاکم بر این بازار است. دو بازار آتی نفت یا فیوچرز در دنیا وجود دارد که یکی در لندن و دیگری در نیویورک فعال است. شاخص نفتی دبلیوتی‌آی مبنای معامله قراردادهای آتی نفت در آمریکاست.

همان‌طور که در رسانه‌ها نیز عنوان شد، رخداد اخیر بازار نفت برای نخستین ‌بار در تاریخ صنعت نفت مشاهده شده که در آن قیمت برای معاملات ماه خاصی (مه) برای شاخص نفتی دبلیوتی‌آی تا منفی ۴۰ دلار نیز پسروی کرد. شرایط دو بازار معاملات آتی از نوع نفت مورد مبادله تا سرمایه‌گذاران متفاوت است، اما مهم‌ترین تفاوت این دو بازار در سررسید قراردادهای آتی نفت و اجبار خریداران به تحویل گرفتن محموله‌های فیزیکی نفت است. به بیان دیگر خریداران قراردادهای آتی در آمریکا در پایان زمان قرارداد خود باید نفت را تحویل بگیرند و هزینه‌های مربوط به نگهداری آن را بپردازند.

مهم‌ترین مسئله‌ای که نفت آمریکا با آن دست ‌به ‌گریبان است، افزایش میزان ذخایر نفتی در اوکلاهاما و جایی به نام کوشینگ است. در واقع کوشینگ مهم‌ترین تقاطع خطوط لوله نفتی دنیاست که ظرفیتی بیش از ۷۰ میلیون برای ذخیره نفت دارند که طبق آمارهای ارائه‌شده ظرفیت عمده آن پر شده است. اگر دارندگان قراردادهای آتی جایی برای ذخیره نداشته باشند، درصدد فروش آن بر می‌آیند. به همین خاطر است که دارندگان قراردادهای آتی، برای فروش و تحویل نفت در ماه آینده میلادی، قیمت‌هایشان را تا منفی ۴۰ دلار نیز کاهش دادند، اما به نظر می‌رسد قیمت‌های منفی برای معاملات آتی نفت دیگر اتفاق نیفتد، چراکه بر اساس آمارها قیمت پیشنهادی برای محموله‌های دریافتی در ماه ژوئن به میزان ۲۰ دلار نیز برسد.

بنابراین اگر کسی توانسته باشد نفت با قیمت منفی ۴۰ دلار را بخرد و هزینه‌های نگهداری آن را بدهد، می‌تواند با قیمت‌های بالای ۱۵ دلار برای تحویل در ژوئن به بفروشد. موضوع دیگری که می‌خواهم به آن اشاره کنم، افت‌های شدید قیمتی در تاریخ صنعت نفت آمریکاست که سابقه دارد. از سوی دیگر امروزه صنعت نفت پیچیدگی خاص خود را دارد و بسیاری از معاملات به‌صورت الکترونیکی در بازارهای فیوچرز انجام می‌شود. انجام معاملات در بازارهای فیوچرز سبب می‌شود موضوعی تحت عنوان لزوم ذخیره‌سازی نفت در دستور کار خریداران قرار گیرد. از سوی دیگر، به دلیل گسترده شدن شیوع بیماری، ممنوعیت سفرها، ادامه‌دار شدن قرنطینه و انتشار آمارهایی مبنی بر کاهش یک‌سوم تقاضای نفت پس از کرونا، کاهش تقاضای نفت در ماه مه را گریزناپذیر کرده است.

برخی پیش‌بینی‌ها بر این استوار است که اگر آمریکا تولید خود را به همین منوال ادامه دهد، مازاد عرضه حدود ۲ میلیون بشکه خواهد شد که در نتیجه سبب ایجاد مشکلات عدیده‌ای در بازار نفت می‌شود، اما بعید است قیمت‌های منفی برای معاملات آتی نفت در بازاری جز آمریکا رخ دهد، چراکه قوانین بازار فیوچرز آمریکا را بازار اروپا ندارد. دلیل دیگر برای کاهش شدید قیمت‌ها در بازار معاملات آتی نفت، پر شدن ذخایر پالایشگاه‌هاست. به‌گونه‌ای که بسیاری از نفتکش‌های بزرگ به مخازن نگهدارنده تبدیل شده‌اند و تا ماه مه که کاهش تولید اجرایی شود، بعید است نفتکش‌ها به وظیفه اصلی خود و رساندن نفت به دست مشتری‌ها بازگردند.

مهم‌ترین پرسش این روزها، زمان به انتها رسیدن بحران کروناست. اگر تا پیش از آغاز تابستان آثار برگشت به شرایط عادی هویدا شود، می‌توان انتظار داشت بازار نفت با جهش‌های کمی به شرایط عادی بازگردد، اما پیش‌بینی‌های دیگر بر ادامه روند فعلی حکایت دارد. در این صورت بازار نفت برای کشورهایی مانند آمریکا که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده بنزین است و کشورهایی که صنعت توریسم پیشرفته‌ای دارند، همچنان بحران‌زده می‌مانند. تداوم کاهش قیمت نفت متأسفانه شرایط سختی را برای کشور ایجاد می‌کند، زیرا به سبب تحریم‌ها و محدودیت در صادرات، کاهش قیمت نفت می‌تواند مشکلات اقتصادی را به‌خصوص در تنظیم و تحقق بودجه دچار مشکل کند.