جایگاه جوامع محلی در گردشگری روستایی

به گزارش پایگاه خبری تجهیز نیوز، امروزه یکی از راهکارهایی که برای ایجاد معیشت پایدار مطرح است، بحث استفاده از توانمندی‌های محیطی جوامع روستایی برای بوم‌گردی و اکوتوریسم است. در کشورهایی نظیر ایران که هنوز جمعیت زیادی در مناطق روستایی آن سکونت دارند این نوع گردشگری به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم توسعه پایدار تلقی می‌شود و موجب هدایت سرمایه و توزیع ثروت از مراکز پرجمعیت و صنعتی به مناطق روستایی است. 

یکی از موضوعات مهم توسعه، آمایش سرزمین است به‌گونه‌ای که انسان، طبیعت و دست‌ساخت‌های بشری، در تلفیق با یکدیگر موجب بهره‌وری مناسب توأمان منابع و حفاظت از آن‌ها برای نسل‌های آینده است. گردشگری روستایی کمترین اثر منفی بر محیط‌زیست و اجتماع محلی دارد و از طریق افزایش آگاهی‌های عمومی و نیز سودآوری و فرصت‌های درآمدی برای جوامع محلی، متضمن حفاظت و بازتولید منابع طبیعی و سرمایه‌های فرهنگی بومی و رواج بخشیدن به آن‌هاست. امروزه اغلب سازمان‌های بین‌المللی و ملی برنامه‌ریز و منادیِ فرهنگِ حفاظت از محیط‌زیست، بوم‌گردی را وسیله‌ای برای حفاظت از محیط‌زیست و توسعه مناطق دورافتاده قلمداد می‌کنند. از این رو در انواع گردشگری طبیعی و بوم‌گردی، طبیعت و آداب و رسوم مردم محلی، از ارکان اصلی به‌شمار می‌آیند و احترام به آن‌ها توصیه شده است. 

اقامتگاه‌های بوم‌گردی ضمن ارائه خدمات باکیفیت مشخص و قابل قبول به گردشگران در محیط‌های طبیعی و روستایی باید کمترین آسیب را به محیط‌زیست اطراف اعم از طبیعی و فرهنگی وارد سازند. استفاده از روش‌های پایدار برای به‌دست آوردن آب مصرفی و کاهش مصرف آن (استفاده از شیرآلات مناسب)، به کار بردن سیستمی کارآمد برای دفع پسماندها و پسآب‌ها، رعایت اصول بهداشتی و پاکیزگی کلیه فضاها ازجمله پیش‌بینی حداقل دو چشمه سرویس بهداشتی و دو سرویس استحمام ویژه خانم‌ها و آقایان آن (وجود حداقل یک سرویس بهداشتی فرنگی) ازجمله اقداماتی است که باید در یک اقامتگاه بوم‌گردی در نظر گرفته شود. 

سیستم سرمایش و گرمایش اقامتگاه‌ها باید ضمن تأمین رفاه گردشگران کمینه تأثیر منفی را بر محیط‌زیست منطقه داشته باشد. به همین منظور باید کوشش کرد که ضمن رعایت اصول و فرم‌های معماری بومی، با بهره بردن از اصول معماری آنان و دانش فنی روز، شاهد کمترین نشت حرارتی در ساختمان اقامتگاه باشیم. همچنین نورپردازی نیز باید از نوعی انتخاب شوند که ضمن تأمین روشنایی مورد نیاز گردشگران، بیشینه صرفه‌جویی در مصرف انرژی را داشته و کمینه آلودگی نوری را در منطقه ایجاد کنند. 

از آنجا که گردشگری روستایی و اکوتوریسم درگونه‌های متفاوت قابلیت اجرا دارد لذا شناسایی و ارزیابی توانمندی‌های محیطی همچون آثار تاریخی و طبیعی، صنایع‌دستی، صید و ماهیگیری، کشاورزی و دام‌پروری، غذاها و آداب و رسوم و موسیقی بومی، کوهنوردی و طبیعت‌گردی، موجب انتخاب درست و برنامه‌ریزی بهینه در زمینه رونق و موفقیت گردشگری خواهد بود و پرواضح است که هر یک از توانمندی‌های یادشده به‌شرط حضور و مشارکت جامعه محلی به منصه ظهور خواهد رسید و به پشتوانه خلاقیت و آموزش صحیح و هدفمند در قالب توسعه گردشگری پایدار تجلی خواهد یافت. 

یکی از خواص مهم بوم‌گردی‌ها مزیت اقتصادی بودن آن‌هاست که در صورت عدم توجه لازم، توجیه اقتصادی اماکن یادشده برای حضور گردشگران از میان خواهد رفت. حضور و مداخله واسطه‌ها و دلالان املاک و امتیازات و مجوزها از مهم‌ترین دلایل غیراقتصادی شدن اقامتگاه‌های بوم‌گردی به‌ویژه در روستاها است. سیاست‌گذاری و اولویت‌بخشی به اهالی برای اعطای مجوزها و یا طرح‌هایی با مشارکت ایشان، پشتیبانی‌های دولتی از طریق معرفی و تبلیغات، ارائه تسهیلات فنی و اعتباری کم‌بهره، پذیرش املاک روستایی به‌عنوان وثیقه توسط بانک‌های عامل ارائه‌کنندهٔ تسهیلات، توزیع مناسب و کثرت تأسیسات گردشگری و اقامتگاه‌های بوم‌گردی و همچنین حمایت‌های قانونی مسئولان محلی از ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری و گردشگران از موارد مؤثر در ایجاد زمینه‌های لازم و حفظ مزیت‌های اقتصادی این نوع گردشگری است. 

در نگاهی کلی توجه و برنامه‌ریزی برای ایجاد زیرساخت‌ها و تجمیع اعتبارات و هدفمندسازی هزینه‌های دولتی در روستاهای هدف گردشگری به‌منظور رونق گردشگری، ایجاد بهداشت و امنیت، اولویت دادن به احیای بناهای ارزشمند موجود در بافت‌های تاریخی روستایی برای ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی، ارائه آموزش و مشاوره به جوامع محلی برای مدیریت اقامتگاه‌ها و بازاریابی، مشارکت دادن نهادهای اجتماعی محلی و شوراهای روستاهای هدف گردشگری در برنامه‌ریزی و نظارت بر اقامتگاه‌های بوم‌گردی، ایجاد شبکه میان خدمات دهندگان محلی و دفاتر خدمات گردشگری در سطوح محلی ملی و بین‌المللی از لوازم موفقیت و دستیابی به اهداف و چشم‌اندازهای مورد نظر در ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی و اکوتوریسم خواهد بود.