آزار جنسی علیه دختران و زنان جوان

پژوهشگر: هانیه شکری

آزارجنسی یک مسئله جهانی است که مانعی پایدار در راه ارتقاء زنان و برخورداری آنان از حقوق فردی و اجتماعی شان است. آزار جنسی را می توان هرگونه توجه نشان دادن به بدن زن بدون توافق صریح یا ضمنی ، مشروط بر آنکه ماهیت جنسی داشته باشد تعریف کرد. زنان همواره در طول تاریخ با خشونت مواجه بوده اند. یکی از مشخصات کلی خشونت علیه زنان  در سراسر جهان این است که ، در بیشتر موارد از نظرها پنهان است و زنان تا کارد به استخوانشان نرسد از زندگی خشونت آمیز خود حرفی نمی زنند. در ایران نیز زنان در اثر فشارهای سنتی هزار ساله که دامنه ای وسیع دارد خو گرفته اند که ، بخش عمده ای از وضعیت خشونت بار زندگی خود را از دیگران بپوشانند. آنها بخصوص از مراجعه به مراکز قضایی و خدمات رسانی خودداری می کنند. زنان ایرانی درفضای زندگی پدری زیر سلطه پدر ، برادر و شوهر خواهر و …بسر می برند. در فضای زندگی زنا شویی زیر سلطه شوهر و اقوام او هستند ، در فضای شغلی زیر سلطه سلیقه های مرد سالار روسای مذکر روزگار می گذرانند ، در فضای اجتماعی زیر سلطه سنتهای زن ستیز احساس نا امنی می کنند و چنان در بافت ذهنی و رفتاری خود به خشونت تسلیم شده اند که کمتر واکنش نشان می دهند. امروزه طیف وسیعی از انسان ها از جمله زنان به دلیل شرایط جسمی و روانی و همچنین شرایط اجتماعی و فرهنگی در جوامع با جلوه های مدرن خشونت مواجه هستند و از آن رنج می برند. از جمله شیوه های مدرن خشونت در جهان معاصر؛ تهدید و تحقیر جنسی، آزار جنسی در جامعه  ، محیط کار ، خانواده و … می باشد.آنچه قابل تأمل است، شیوع و بروز شیوه های مدرن خشونت در جهان معاصر و پیامدهای روانی و اجتماعی این پدیده بر بازماندگان است. ترس از آزارهای جنسی یکی از منابع عمدۀ استرس آور زندگی در جامعه و مکان های عمومی است که پیامدهای منفی بر سلامت روانی و اجتماعی افراد بر جای می گذارد. از پیامدهای آزارهای جنسی ایجاد بدبینی و سوءظن نسبت به جامعه و مکان های عمومی در زنان است. تابو بودن مسایلی که به نوعی به روابط جنسی مربوط می شود در تمامی کشورهای جهان با شدت کم یا زیاد وجود دارد. کم نیستند کسانیکه معتقدند اینها واقعیت های زشتی هستند که باید در پس پرده بماند چرا که بیان آنها نه تنها مشکلی را حل نمی کند، بلکه باعث رواج بیش از پیش معضلاتی مثل آزارجنسی در جامعه می شوند.در جامعه ای مانند جامعۀ ما که زنان روز به روز حضور گسترده تری در جامعه دارند و نقش زیادی در تحولات و عرصه های گوناگون اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی دارند ، آزارهای جنسی موجب احساس بدبینی و عدم امنیت اجتماعی و مسائل روحی و روانی برای آنان می شود.
یکی از نمودهای آزارجنسی که بانوان ایرانی به ویژه در شهرهای بزرگ با آن روبرو هستند مزاحمت جنسی در اماکن عمومی یا آزار خیابانی است. پدیده ای که اینک آسایش و امنیت شهروندان و بخصوص زنان را به مخاطره انداخته است. امروزه پدران و مادران نگران و دلواپس دخترانشان هستند. این پدیده بیشتر به شکل لفظی، سد معبر کردن و گاه درگیری فیزیکی رخ می دهد. شاید حجم مزاحمت هایی که زنان در خیابانها با آن روبرو هستند به قالب آمار در نیاید. اما فقدان آمار به معنای نبودن چنین معضلی نیست. تقریباً همه زنان در هر موقعیت سنی و با هر نوع حجاب و پوشش و با هر ترکیب ظاهر و چهره در تمام ساعات شبانه روز با این مزاحمت های خیابانی روبرو شده اند. میزان وقوع و مشاهده آن توسط مردم آن قدر زیاد می باشد که گویا بروز چنین پدیده ای در روابط میان زنان و مردان جامعه اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. مزاحمان خیابانی نیز در نبود پیگردهای قانونی، بر عمل خلاف خود اصرار می ورزند و در برخی مواقع کار صرفاً از فراهم آوردن یک مزاحمت خیابانی، گفتن چند کلام به عنوان متلک و…فراتر می رود.
ایران کشوری است که اگرچه در طی ۵۰ سال اخیر، با رشد و توسعه‌ی شهری و بزرگ شدن شهرهای کوچک مواجه بوده است اما روند توسعه‌ی شهری در آن، با شکل گیری و تثبیت فرهنگ شهروندی، همگام نبوده است. یکی از علت‌های این رویداد را می‌توان در مهاجرت گسترده‌ی روستاییان به شهرها یافت که با سرعتی بالا به جمعیت شهری تبدیل شدند. در واقع پیش از شکل گیری فرهنگ شهروندی و آشنایی با اصول زندگی جدید، مردم به چنین زندگی‌ای روی آوردند و این مسئله خود بر پیچیدگی‌ها و موانع رشد فرهنگ مقتضی در ایران افزوده است. درواقع آنان بیشتر از اینکه شهروند باشند شهرنشین هستند. آزارهای جنسی باعث از بین رفتن اعتماد به نفس ، گوشه گیری از اجتماع و ایجاد روح بدبینی در زن بهای هنگفتی است که از بابت آن پرداخت می شود و در برگیرنده ی زیان های مالی و معنوی است.
آزارهای جنسی شامل:
آزارهای جنسی رفتاری ؛ هر گونه رفتارهای جنسی اعم از توجه نشان دادن به بدن زن ، نگاه شهوت آلود و آزار دهنده ، تماس بدنی ، تجاوز جنسی ، نمایش آلت تناسلی و … می شود.
آزارهای جنسی گفتاری(کلامی)؛ الفاظی را که متضمن مسائل و معانی جنسی است را به زبان می آورد
ـ مهم ترین نکته در رابطه با آزارهای جنسی ، آموزش و آگاهی دادن به دختران و زنان جوان در سنین کودکی و رشد می باشد. به دخترانمان راهکارهای برخورد با آزارهای جنسی از طریق خانواده ، مدارس ، تلویزیون و… آموزش داده شود مثلاً اینکه بدن افراد عرصه ی خصوصی است و هیچ کس حق لمس کردن اعضای حساس بدن را ندارد و در صورت بروز به نزدیکان اطلاع داده شود.
ـ صداو سیما و هنرمندان به ساخت برنامه هایی با محوریت زنان و آزارهای جنسی بصورت فیلم ، مستند و یا حتی در آگهی های تبلیغاتی اقدام نمایند.
ـ برنامه هایی در خصوص ارزش زنان و نقش آنها در پیشرفت و ترقی جامعه ساخته شود که نه تنها نمایشگر نقش مادری آنها بلکه نقش آنها بعنوان یک مدیر موفق ، پزشک، معلم، مهندس، کارمند و … به نحوی که حتی دیدگاه خود زنان نسبت به نقش خود در جامعه تغییر کند و خود را جنس دوم تلقی نکنند.
ـ در سطح شهر در رابطه با انواع آزارهای جنسی (کلامی ـ رفتاری) و راهکارهای پیشگیری از آن اقدام به نصب بیلبورد ها و نکات آگاهی بخش شود.
ـ به مردان آموزش داده شود که در جامعه زنان و مردان با هم برابرند و نگاه مردسالارانه و قدرت مدار نسبت به زنان نداشته باشند و در صورت هرگونه تعرض به حریم خصوصی دیگران به شدت با آنها برخورد خواهد شد.(حریم خصوصی به افراد اعم از مردان و زنان آموزش داده شود و اینکه چه کارهایی نوعی تجاوز به حریم خصوصی دیگران است. متأسفانه زنان و مردان ما نسبت به حریم خصوصی خود و دیگران بی اطلاع هستند).
ـ قوانین موجود در جامعه هیچگونه تأثیری در کاهش آزارهای جنسی ندارند و در قوانین ما حتی باید برای پایین ترین سطوح آزارهای جنسی کلامی مانند متلک گفتن قوانین محکمی وجود داشته باشد. نیروی انتظامی و مراجع قضایی سعی در آگاهی دادن به زنان و مردان در خصوص قوانین محکم و صریح مقابله با آزارهای جنسی باشند.
ـ قانون باید برای زنان نوعی مأمن و پناهگاه باشد و طوری با آنها برخورد نشود که احساس کنند مقصر اصلی خود آنها هستند. در این رابطه مراحل قانونی باید سرعت گیرد و با زن بعنوان یک مجرم برخورد نشود.
ـ در جامعه ما که یک جامعه اسلامی است باید پوشش و ظاهر زنان مناسب محیط باشد و به زنان آموزش داده شود که پوشش مناسب نوعی جلوگیری از وقوع اینگونه آزارها علیه آنان می باشد.
ـ باورها و ارزش های سنتی حاکم بر جامعه مانند سکوت و مدارا کردن زنان در مواجهه با اینگونه آزارها نیز به مرور زمان با دادن آگاهی و قوانین محکم در جامعه و برخورد قاطع زنان تغییر خواهد کرد.
ـ زنان نیز باید نسبت به یکدیگر اعتماد و باور داشته باشند و دیدشان را نسبت به همجنسان خود تغییر دهند و آنها را مقصر قلمداد نکنند.
ـ در محیط های کار نیز قوانین مشخص و روشنی در مورد آزارهای جنسی و پیشگیری از آن وضع شود.
ـ توجه به مسائل اخلاقی و دینی در جامعه می تواند در کاهش آزارهای جنسی موثر باشد. در آموزه های دینی و اسلامی ما همواره به احترام به حقوق دیگران و ارزش قائل شدن برای زنان تأکید شده است.
ـ تقویت اعتماد به نفس و پرورش استعدادهای زنان و باور داشتن توانایی ها و خلاقیت های زنان.
ـ تشکیل انجمن های مردمی و نهادهای غیر انتفاعی جهت آموزش دادن به زنان و مردان.
ـ نقش مفید مراکز مداخله در بحران و بهزیستی جهت حمایت از زنان آسیب دیده.
ـ برگزاری سمینارها ، همایش ها و کارگاه هایی با محوریت زنان و راهکارهای برخورد با انواع آسیب های اجتماعی در دانشگاه ها.
ـ مداخله مشاوران و روانشناسان جهت مشاوره زنان و ارائه راهکارهای فردی برخورد با آزارهای جنسی.
ـ تقویت ارتباطات و پیوند صمیمانه در بین خانواده ها و حمایت افراد خانواده.
ـ توجه به صفات والای انسانی و استعدادهای فردی در سطح جامعه نه ویژگی های ظاهری (زیبایی را فقط در ویژگی های ظاهری تعریف نکنند و انسان والا بودند را ملاک قرار دهیم).