معجزه قرآن از نظر جنین شناسی

مرحله علقه است که از روز ۱۵ تا روز ۲۴ رویانی است. در این مرحله رویان توسط بند ناف به دیواره رحم متصل می شود. خون در رگ ها مانند جزایر خونی تشکیل می شود و به رویان شکلی شکل لخته خون می دهد. باتوجه به اینکه علقه اولین مرحله‌ای است که نطفه، که استعداد انسان شدن را دارد، وارد مرحله شکل یافته‌ای می شود.

مرحله علقه است که از روز ۱۵ تا روز ۲۴ رویانی است. در این مرحله رویان توسط بند ناف به دیواره رحم متصل می شود. خون در رگ ها مانند جزایر خونی تشکیل می شود و به رویان شکلی شکل لخته خون می دهد. باتوجه به اینکه علقه اولین مرحله‌ای است که نطفه، که استعداد انسان شدن را دارد، وارد مرحله شکل یافته‌ای می شود.

تا اواسط قرن بیستم، نقش تخمک و اسپرم در تعیین جنسیت ژنتیکی جنین در انسان شناخته نشده بود اما بعد از کشف کروموزم های جنسی توسط دانشمندانی به نام های «ون وینوانتر» و «پانتر» و «تئولیدان» این پدیده شناخته شد. یونانی ها معتقد بودند که تعیین جنسیت با اسپرم مرد است، اگر اسپرم از بیضه راست خارج شود، جنس نوزاد پسر می شود و اگر از بیضه چپ خارج شود نوزاد دختر می شود. و بعضی دیگر گمان می کردند که اگر جنین در سمت راست شکم یا رحم رشد کند پسر می شود و اگر در سمت چپ رشد کند دختر می ‌شود. ارسطو هم که معتقد بود فرزند پسر مربوط به هیجان روحی مرد هنگام آمیزش است و اگر فاقد آن باشد، فرزند دختر می شود.

مراحل رشد جنین در رحم

رشد و تکامل جنین از منظر قرآن

یکی از موضوعات مهم و قابل توجه در آیات قرآن، موضوع پیدایش و آفرینش جنین است که به عنوان نقطه آغاز حیات انسانی مطرح شده است. در یک آمار کلی، قرآن در ۴۱ سوره با ۷۶ آیه با بیانی شیوا به این موضوع اشاره کرده است، چرا که مرحله جنینی یکی از ظریف ترین مراحل زندگی انسان است که دارای اسرار و شگفتی های زیادی می باشد و همگان را در حیرت فرو برده است.

قرآن با عبارات بسیار رسا اشاره می کند که شگفتی های دنیای داخل رحم مادر و تشکیل جنین آنقدر گسترده است که گاهی از حد تفکر بشر خارج است به گونه ای که در دانش جنین شناسی هم با همه پیشرفت هایش هنوز بسیاری از معماها و رازهای بسیاری در آفرینش و رشد جنین باقی مانده است.

عجایب حکمت که خداوند متعال در خلقت رحم و پرورش جنین به کار برده است، قرآن ضمن اشاره به این موضوع، بشر را به مطالعه پیرامون آن دعوت می کند تا ضمن آشنایی با مراحل گوناگون این دوره به عظمت آفریدگار نیز پی ببرد.

نکته جالب آن است که قرآن، تمام مراحل آفرینش و رشد جنین را با اصطلاحاتی به ظاهر ساده بیان کرده است به گونه ای که برای انسان های آن زمان هم به راحتی قابل درک بود. ولی با وجود این، داده های قرآن درباره جنین آن قدر دقیق هستند که گاهی به نظر می رسد فهم آن برای افرادی که در قرن هفتم میلادی زندگی می کردند ناممکن به نظر می رسید.

اگر به خوبی به این آیات نگاه کنید می توان فهمید اطلاعاتی که قرآن داده است از سطح فهم مردم آن زمان بسیار بالاتر است. برای ارایه نظر جامع و کامل قرآن درباره موضوع آفرینش و رشد جنین باید آیات قرآن را با چینش منطقی دسته بندی کنید.

تقسیم سلولی که تمایز سلولی (یا انفلاق سلولی) عبارت بهتری برای آن است، به معنای تقسیم و تمایز سلول به دو قسمت مساوی است و این یک عمل اصلی فیزیولوژی است که به واسطه آن موجودات زنده تکثیر می ‌شوند لذا خداوند تعالی از خودش با صفت «برب ‌الفلق» نام برده است یعنی سبب زندگی و تکثیر آن و سوره ای را با نام «فلق» نامگذاری کرده است.

جنین پسر در کدام سمت رحم

مراحل رشد جنین از نظر قرآن

در این پژوهش مراحل رشد و تکامل جنین انسان، از دیدگاه قرآن و علم روز مورد بررسی قرار گرفته است و هدف از بیان این مسئله علمی، پی بردن به عظمت خلقت انسان است. این مجموعه از ۸فصل فراهم آمده است. پس از آوردن بحثی پیرامون گرایش علمی در تفسیر آیات و دیدگاه ها نسبت به آیات علمی و اهمیت مطالعه و بررسی پدیده های طبیعی از دیدگاه قرآن، مراحل تطور نطفه انسان از لحظ تشکیل سلول تخم تا دمیدن روح با توجه به مشترکات آیات و علم روز مورد بررسی قرار گرفته است، که نتایج به دست آمده بطور خلاصه در هر مرحله عبارتند از:

۱) در مرحله نطفه در زمینه ورود اسپرم به تخمک با در نظر گرفتن آیات ۵۳-۵۴ سوره فرقان و منابع پزشکی این نتیجه حاصل می شود: همانگونه که آب شور و شیرین به دلیل اختلاف در املاح معدنی و مواد شیمیایی به یکدیگر در نمی آمیزند به محض ورود اسپرم به تخمک تغییرات بیوشیمیایی و الکتریکی در منطقه غشای تخمک مانع لقاح بیش از یک اسپرم می شود.

حدود ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلیون اسپرم که در مبهل زن ریخته شده است به طرف سوراخ مبهل می روند و بعضی از اسپرم ها در آن داخل شده و به سوی رحم حرکت می کنند تا اینکه به لوله های رحم که ۱۰ تا ۱۴ سانتیمتر طول دارند، می رسند و در عین حال از طرف دیگر تخمی از تخمدان زن رها می شود و به وسیله‌ی دهانه‌ی رحم که خاصیتی مکنده دارد بلعیده می شود. و همین که تخمک بلعیده شد، در بین آنها قرار می گیرد او را به طرف رحم می رانند و هنگام ملاقات اسپرم با تخمک ها وقتی است که این اسپرم ها به تخمک حمله ور می شوند و سرهای خود را بر تخمک می گذارند و بالاخره یکی از آنها تخمک را سوراخ کرده، و وارد آن می شود.

۲) علق و مشتقات آن مفهوم اتصال و وابستگی به یک شی است، زیرا اشاره به حالت چسبیدگی و آویزان بودن نطفه به دیواره‌ی رحم دارد و نکته ی دیگر اهمیت حد فاصل زمان انعقاد نطفه تا تبدیل به علقه شدن است که حفاظت از نطفه در این مرحله برای رسیدن به مراحل بعدی و ادامه‌ی راه تکاملی خود، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

به همین جهت است که خداوند جایگاه نطفه یعنی رحم را  مکانی امن و مستقر معرفی کرده است: «ثمّ جعلناه نطفه فی قرار مکین» و مقصود از علق در آیه ۲ سوره علق همان مرحله آغازین تکوین جنین با بیان کرم سان و زالووش بودنش است. از طرفی انسان هیچ موقع از مرحله خون بسته نگذشته است، بلکه خون در عروق بسته شکل می گیرد و در داخل جنین محفظه های خون به شکل شبکه هایی و یا به صورت جزیره هایی به هم پیچیده، جامد و ساکن به نظر می رسد.

پس از اینکه اسپرم مرد و تخمک زن ترکیب شده و نطفه تشکیل شد، بعد از گذشت چهل روز تحولاتی در نطفه پدید می آید و در نهایت به خون سرخ بسته شده ای تبدیل می شود و به دیواره ی رحم آویزان می شود، که در تعبیر قرآنی با آن علقه گفته شده است.

۳) منظور از مضغه غیر مخلقه، جزئی از مضغه است که خلقت و تصویرش هنوز کامل نشده است، مانند سلول های تناسلی، مغز و تنفسی که تمایز آنها ماه ها بلکه سال ها طول می کشد و تفسیر آن به چنین ناقص الخلقه از جهات مختلف قابل خدشه است.

خداوند در سوره‌ی حج می­فرماید: «… فانّا خلقناکم من تراب ثم من نطفه ثم من علقه ثم من مضغه مخلقه و غیر مخلّقه» در تفسیر مضغه گفته شده است که عبارت است از «قطعه ای از گوشت جویده شده به اندازه ی یک لقمه»

در این مرحله جنین، قابلیّت دریافت صورت انسانی را دارد و با ادامه ی مراحل بعدی به یک انسان کامل تبدیل می شود. در برخی موارد جنین، نمی تواند این مرحله را به خوبی بگذارند و در نهایت یا سقط صورت می گیرد و یا به صورت انسان ناقص الخلقه ای متولّد می شود. خداوند از این حقیقت با تعبیر «مخلّقه» و «غیرمخلّقه» یاد کرده است. 

مراحل تکامل جنین در هر ماه

۴) منظور از تسویه، تمایز مضغه مخلقه است که در طول این دوره هر یک از سه لایه زایا در جنین، بافت ها و اندام های اختصاصی متعددی را تشکیل می دهند و بنابراین مرحله پیدایش عظم و لحم منطبق بر همان مرحله تشکیل می شود.

۵) در این مرحله ی تکامل جنین، پیدایش استخوان است. در این مرحله که عظام نامیده می شود از اواخر هفته‌ی ششم بارداری شروع می شود، مضغه به عظام تبدیل می شود و با تشکیل استخوان­ها، جنین کم کم شکل انسانی به خود می گیرد.

۶) لحم: این مرحله از مراحل آخری تحولات اساسی در اتمام فیزیکی و جسمی ساختمان بدن است که استخوان های برهنه، پوشیده از گوشت، عصب، رگ های بزرگ و کوچک می شود و برای حفاظت از گوشت بدن، پوستی زیبا به عنوان لباس براندام آن کشیده می شود.

خداوند می فرماید: «فکسونا العظام لحما». گفته شده است که در آیه ی «کسونا» به کار برده شده است که فقط برای پوشیدن لباس به کار می رود؛ امّا خداوند این را برای گوشتی که ما را می پوشاند، استفاده کرده است. شاید علت آن نقش حفاظتی بافت های گوشتی بدن است که همچون لایه‌ی محافظتی، استخوان ها را از صدمات و ضربات وارد شده به بدن که سبب شکسته شدن آنها می شود، حفظ می کند. همچنین همانند لباس، بدن را از گرما و سرما محافظت می کند.

۷) در پایان هنگامی که ساختمان اعضا و جوارح تشکیل شود و نیروی نباتی اندام ها به حد کمال برسد شایسته می شود که روح حیات ابد که روح اراده و تعقل است به آن دمیده می شود و به آن تعلق می یابد و باعث تشکیل یک موجود زنده می شود. این مرحله در قرآن به انشای خلق آخر تعبیر شده است.

۸) تولد: پس از آنکه مراحل تکاملی جنین به پایان رسید و دارای جسم و روح الهی شد، باید در رحم مادر به مدت نه ماه رشد و تکامل کافی را ادامه بدهد و بعد آن را ترک کرده و به دنیای بزرگتری قدم بگذارد. اما این مسیری است که با درد و رنج و فشار همراه است و اگر به سهولت انجام نگیرد، تولد نوزاد با مرگ او همراه است و چشم جنین هرگز به روی این دنیای مادی گشوده نمی شود. خداوند فرموده است: «ثمّ السبیل یسّره» یعنی آنگاه مسیر را آسان گردانید.

ابن عباس و قتاده نقل شده است که مقصود آیه این است که خداوند کریم زمان بیرون آمدن کودک از رحم مادر، مسیر و راه را برای او آسان کرده است.

مشاهده‌ی تغییرات به وجود آمده در ساختمان طبیعی رحم از جمله اتساع دهانه‌ی رحم، وضع طبیعی جنین هنگام تولد و وارونه شدن آن و هم انعطاف پذیری جمجمه‌ی کودک به هنگام وضع حمل، همگی تایید شده این کلام و حاکی از تدبیر الهی است و خود بعدی دیگری از ابعاد بیکران حکمت الهی را نشان می دهد.